Sau hơn một năm triển khai mô hình chính quyền đô thị (CQĐT) theo Nghị quyết số 131/2020/QH14 ngày 16-11-2020 của Quốc hội, TP Hồ Chí Minh đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả bước đầu, quá trình tổ chức mô hình CQĐT tại TP Hồ Chí Minh vẫn bộc lộ nhiều hạn chế trong quản lý và điều hành.

Là một trong những địa phương đầu tiên của cả nước thực hiện mô hình CQĐT, có thể dễ dàng nhận ra rằng, với khối lượng công việc ngày càng tăng trong điều kiện sắp xếp bộ máy, tinh giản biên chế, cán bộ, công chức tại các địa phương phải kiêm nhiệm nhiều lĩnh vực, dẫn đến quá tải, đặc biệt là trong giai đoạn chống dịch Covid-19 và phục hồi kinh tế-xã hội sau đại dịch.

Theo Công văn số 2891 của UBND TP Hồ Chí Minh gửi Thủ tướng Chính phủ báo cáo về những vướng mắc khi thực hiện Nghị quyết số 131/2020/QH14 của Quốc hội và Nghị định số 33/2021/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức CQĐT tại TP Hồ Chí Minh, ở lĩnh vực nội vụ, thành phố gặp khó khăn trong việc bố trí biên chế công chức và số lượng người hoạt động không chuyên trách ở phường.

Trong quá trình hơn một năm thực hiện tổ chức CQĐT tại 249 phường, TP Hồ Chí Minh ghi nhận việc bố trí số lượng công chức làm việc tại phường theo quy định hiện nay là chưa phù hợp với khối lượng công việc và quy mô dân số, đặc điểm của từng địa phương.

Theo số liệu thống kê, tính đến ngày 31-12-2021, thành phố có 90/249 phường có dân số từ 30.000 dân trở lên, trong đó: 54 phường có dân số từ 30.000 dân đến dưới 50.000 dân; 21 phường có dân số từ 50.000 dân đến dưới 75.000 dân; 12 phường có dân số từ 75.000 dân đến dưới 100.000 dân. Đặc biệt, có 3 phường có dân số trên 100.000 dân, đó là: Phường Hiệp Bình Chánh, thành phố Thủ Đức; phường Hiệp Thành, quận 12 và phường Bình Hưng Hòa A, quận Bình Tân.

Theo quy định tại Điều 8, Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đơn vị hành chính, dân số của phường thuộc quận là từ 15.000 dân trở lên. Như vậy, bình quân dân số một phường của TP Hồ Chí Minh hiện tại đang là 28.378 dân, gấp 1,89 lần so với quy định. Từ thực tiễn bố trí số lượng công chức bình quân là 15 người/phường thì không đủ để đáp ứng nhu cầu giải quyết khối lượng công việc.

Hiện tại, bình quân một cán bộ, công chức làm việc tại phường đang phục vụ 1.343 người dân. Nơi đông nhất như phường Bình Hưng Hòa A, quận Bình Tân (125.894 dân) năm 2021, bình quân một cán bộ, công chức tham mưu 628 văn bản/năm, 52 văn bản/tháng; một cán bộ, công chức giải quyết 3.241 hồ sơ/năm, 270 hồ sơ/tháng.

Như vậy, nếu cùng so sánh các tiêu chí diện tích và dân số giữa các phường cùng phân loại đơn vị hành chính cấp xã đã có sự chênh lệch rất lớn do quy định tại Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 chỉ áp dụng mức quy định tối thiểu, không quy định mức tối đa.

Tại hội nghị giám sát việc thực hiện Nghị quyết số 131/2020/QH14 đối với quận 8, đồng chí Nguyễn Thanh Sang, Phó chủ tịch Thường trực UBND quận 8 cho biết: Trách nhiệm và áp lực công việc của các cơ quan chuyên môn và UBND 16 phường trong việc quản lý nhà nước trên các lĩnh vực và ở địa phương ngày càng cao, đòi hỏi phải nâng chất lượng nguồn nhân lực. Tuy nhiên, so với thời điểm trước khi thực hiện CQĐT, chế độ chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách chưa có nhiều thay đổi. Các chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước thay đổi theo hướng điều chỉnh tinh gọn tổ chức bộ máy và biên chế làm tăng trách nhiệm và áp lực tham mưu của các cơ quan chuyên môn.

Cùng trao đổi về những vướng mắc của mô hình CQĐT, đồng chí Lê Thị Ngọc Dung, Phó chủ tịch UBND quận Bình Tân nhấn mạnh: Số lượng người hoạt động không chuyên trách bố trí theo quy định tại Nghị định số 34/2019/NĐ-CP chưa đáp ứng được khối lượng công việc tại phường. Cùng với đó, công tác sắp xếp, bố trí cán bộ, công chức cũng gặp không ít khó khăn, vướng mắc như: Việc giải quyết hài hòa giữa số lượng biên chế, người làm việc cần đảm bảo đúng quy định trong khi yêu cầu về chất lượng, khối lượng công việc ngày càng lớn, tính chất phức tạp ngày càng cao hơn; việc sắp xếp, bố trí, kéo giảm số lượng cấp phó đúng theo quy định, trong khi nhiều trường hợp là cán bộ lãnh đạo, quản lý còn trẻ, được đào tạo bài bản, có nguyện vọng cống hiến lâu dài trong các cơ quan của hệ thống chính trị.

Ngoài ra, việc sắp xếp, bố trí lại đội ngũ cán bộ và giải quyết chế độ chính sách đối với các trường hợp dôi dư với số lượng lớn cũng ít nhiều ảnh hưởng, xáo trộn về công tác tổ chức, bộ máy của các cơ quan, đơn vị.

Không chỉ gặp khó trong việc bố trí biên chế công chức và số lượng người hoạt động không chuyên trách ở phường, chính sách thu nhập tăng thêm đối với cán bộ, công chức, viên chức vẫn còn gặp phải một số điểm hạn chế. Đơn cử như việc một số cán bộ, công chức, viên chức được phân công cử sang làm việc tại các cơ quan, đơn vị ngoài các cơ quan Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị xã hội và đơn vị sự nghiệp công lập; người làm việc theo chế độ hợp đồng 68 (cách gọi rút gọn của hợp đồng lao động được ký theo quy định tại Nghị định 68/2000/NĐ-CP), có tham gia công tác và có đóng góp cho hệ thống chính trị thành phố nhưng chưa thuộc đối tượng được hưởng chính sách chi thu nhập tăng thêm. Do đó, giữa những trường hợp này còn có sự so bì, tâm tư, chưa tạo động lực lan tỏa đồng đều trong toàn bộ hệ thống chính trị.

Sở dĩ xuất hiện những phát sinh trong quá trình phân bổ cán bộ, công chức UBND các phường khi triển khai mô hình CQĐT là bởi quá trình sắp xếp, điều phối chưa thực sự phù hợp với khối lượng công việc, quy mô dân số và đặc điểm an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội, quản lý hạ tầng cơ sở trên địa bàn. Bên cạnh đó, ​quá trình tinh giản biên chế chưa thực sự gắn với nâng cao chất lượng và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của một số tổ chức cơ sở đảng còn thấp, chưa được củng cố kịp thời. Chính sách cán bộ chưa thực sự tạo động lực để cán bộ toàn tâm, toàn ý với công việc.