Ra đời trong cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, trải qua 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, sự giúp đỡ của nhân dân, Công an nhân dân (CAND) Việt Nam luôn phát huy vai trò nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, thực sự là “thanh bảo kiếm” sắc bén, “lá chắn thép” bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân Việt Nam (19-8-1945 / 19-8-2025) và 20 năm Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19-8-2005 / 19-8-2025), Báo Quân đội nhân dân giới thiệu loạt bài: Công an nhân dân - “Thanh bảo kiếm”, “lá chắn thép” bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Kể từ khi ra đời đến nay, lực lượng CAND luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm, chăm lo xây dựng vững mạnh về mọi mặt, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ nhân dân, bảo vệ Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa, xứng đáng với vị trí, vai trò đặc biệt như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: Công an phải có tinh thần phục vụ nhân dân, là bạn dân.

Ngày 19-8-1945, Tổng khởi nghĩa giành thắng lợi, các tổ chức công an đầu tiên của Chính quyền cách mạng đã ra đời. Bắc Bộ có Sở Liêm phóng, Trung bộ có Sở Trinh sát, Nam bộ thành lập Quốc gia tự vệ cuộc, có nhiệm vụ trấn áp các tổ chức phản động, bảo đảm an ninh trật tự, bảo vệ chính quyền cách mạng và nhân dân. Ngày 21-2-1946, theo sắc lệnh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, lực lượng ở 3 miền được thống nhất tổ chức thành Việt Nam Công an Vụ thuộc Bộ Nội vụ. Cũng trong năm này, bộ máy tổ chức của Công an được chia thành 3 cấp: Công an Việt Nam, Công an kỳ và Công an tỉnh.

Các lực lượng Liêm phóng, Cảnh sát Bắc Bộ trong Lễ Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội ngày 2-9-1945.

Ngay sau khi ra đời, Công an Việt Nam đã bước vào cuộc chiến đấu quyết liệt với kẻ thù, trấn áp bọn phản cách mạng, phản động, tội phạm; bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ, lập nhiều chiến công xuất sắc. Lịch sử còn ghi chiến công tiêu diệt tổ chức phản cách mạng ở phố Ôn Như Hầu (nay là phố Nguyễn Gia Thiều, Hà Nội), đập tan cuộc đảo chính của Quốc dân đảng câu kết với thực dân Pháp, bảo vệ an toàn chính quyền cách mạng đang trong tình thế “nghìn cân treo sợi tóc”.

Tổ điệp báo A13 trực tiếp đánh đắm thông báo hạm Amyot d’Inville của Pháp tại vùng biển Sầm Sơn (Thanh Hóa), ngày 27-9-1950, diệt hơn 200 sĩ quan, thủy thủ và binh lính Pháp.

Trong kháng chiến chống Pháp, bằng sự mưu trí, sáng tạo, lực lượng CAND đã dũng cảm chiến đấu, đập tan mọi âm mưu, hoạt động phá hoại của địch, giữ vững an ninh, trật tự vùng tự do, khu căn cứ. Điển hình như chiến công của tổ điệp báo A13 đánh chìm Thông báo hạm A-mi-ô-đanh-vin, tiêu diệt hơn 200 quân Pháp cùng hàng tấn vũ khí, trang bị, đạn dược; góp phần làm phá sản ý đồ của địch đánh chiếm vùng tự do Khu 4, lôi kéo, tập hợp lực lượng chống phá cách mạng. Cùng với đó, cuộc chiến đấu diệt tề, trừ gian ở vùng địch hậu cũng diễn ra quyết liệt, góp phần làm tan rã bộ máy của nguỵ quyền bù nhìn, đập tan âm mưu “dùng người Việt trị người Việt” của địch. Những chiến công của lực lượng CAND đã góp phần quan trọng cùng quân dân cả nước đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đến thắng lợi hoàn toàn.

Ảnh 1: Bác Hồ cùng các chiến sĩ cảnh vệ trên đường đi công tác ở Định Hóa (Thái Nguyên) năm 1947. Ảnh 2: Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và huấn thị cho cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân tháng 2-1961. Ảnh 3: Các chiến sĩ Cảnh vệ luôn theo sát, bảo vệ tuyệt đối an toàn Bác Hồ trên đường đi công tác (Việt Bắc, 1951).

Sau năm 1954, đất nước tạm thời bị chia cắt thành hai miền. Ở miền Bắc, lực lượng CAND chủ động đấu tranh, giữ vững an ninh chính trị, bảo vệ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội; tổ chức truy quét, tiễu phỉ, đập tan hàng trăm toán gián điệp biệt kích, tổ chức phản động, âm mưu chiến tranh tâm lý, phá hoại, “đánh cộng sản trong lòng cộng sản” của địch; chi viện lực lượng cho chiến trường miền Nam. Ở miền Nam, lực lượng an ninh kiên cường bám đất, bám dân, phối hợp với các lực lượng tiến công địch trên các mặt trận. Những chiến công trong các trận đánh diệt ác, trừ gian, phá kìm; làm thất bại các kế hoạch dồn dân lập ấp, “chiêu hồi”, các chương trình, kế hoạch tình báo, gián điệp “Phượng Hoàng”, “Thiên Nga”, “Hải Yến”…; góp phần xứng đáng cùng quân và dân ta đánh bại các chiến lược chiến tranh của Mỹ-ngụy, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Đất nước thống nhất, lực lượng CAND tiếp tục bước vào trận tuyến mới không kém phần gian khổ, hy sinh. Sau khi nhanh chóng thống nhất về tổ chức, lực lượng Công an tích cực tham gia xây dựng, củng cố chính quyền cách mạng ở vùng mới giải phóng; chống kế hoạch hậu chiến của địch; đấu tranh bóc gỡ mạng lưới gián điệp, tình báo của đế quốc Mỹ và tay sai cài lại; vây bắt hàng trăm toán gián điệp, biệt kích từ bên ngoài xâm nhập vào nước ta; bẻ gãy âm mưu và hoạt động của bọn phản động trong và ngoài nước câu kết, móc nối hòng gây bạo loạn, lật đổ chính quyền… Tiêu biểu như chiến công tiêu diệt tổ chức Fulro-2 ở Tây Nguyên; hoạt động của bọn phản động “Mặt trận thống nhất các lực lượng yêu nước giải phóng Việt Nam” do Lê Quốc Túy và Mai Văn Hạnh cầm đầu…

Hưởng ứng lời kêu gọi của Chính phủ ngày 26-10-1972, thanh niên Công an Thủ đô biểu dương lực lượng, sẵn sàng nhận nhiệm vụ, quyết chiến, quyết thắng giặc Mỹ xâm lược.

Qua những chặng đường lịch sử, đã xuất hiện hàng vạn tấm gương cán bộ, chiến sĩ Công an mưu trí, dũng cảm, không quản gian khổ, hy sinh, lập nên nhiều chiến công, góp phần tô thắm truyền thống anh hùng vẻ vang của lực lượng CAND. Trong hai cuộc kháng chiến, có hơn 14.000 cán bộ, chiến sĩ Công an anh dũng hy sinh, hơn 20.000 đồng chí bị thương tại các chiến trường, nhiều tập thể và cá nhân được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng lao động. Những tấm gương "Sống anh dũng, chết vẻ vang" của các chiến sĩ Bùi Thị Cúc, Võ Thị Sáu, Nguyễn Thị Lợi… sẽ còn sống mãi trong lòng nhân dân.

Theo Thượng tướng Trần Quốc Tỏ, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an, ngày nay, trên mặt trận đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo đảm an ninh, trật tự diễn ra đầy cam go, quyết liệt, máu của cán bộ, chiến sĩ Công an vẫn đổ. Trong thời kỳ đổi mới đến nay, lực lượng CAND có hơn 340 đồng chí hy sinh, gần 1.500 đồng chí bị thương trong khi thi hành công vụ. Mỗi thành tích, chiến công, mỗi gương người tốt, việc tốt, mỗi sự cố gắng tận tụy, hy sinh của cán bộ, chiến sĩ CAND đã góp phần xây dựng đất nước hòa bình, ổn định, phát triển kinh tế - xã hội; trật tự kỷ cương, phép nước được giữ vững; tài sản, tính mạng và cuộc sống bình yên, hạnh phúc của nhân dân được bảo vệ.

Những năm gần đây, lực lượng CAND luôn phát huy vai trò nòng cốt trong bảo đảm an ninh, trật tự, chủ động phòng ngừa, đẩy lùi từ sớm, từ xa các nguy cơ, thách thức, bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia; đấu tranh phòng, chống tội phạm; xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc đạt được nhiều kết quả quan trọng...

Trong đó, công tác bảo vệ an ninh quốc gia, nhờ nắm chắc, đánh giá đúng, dự báo chính xác tình hình, đã xử lý kịp thời, hiệu quả mọi yếu tố tiềm ẩn phức tạp về an ninh từ sớm, từ xa; đấu tranh kiên quyết, xử lý những vấn đề an ninh phức tạp; kịp thời phát hiện, ngăn chặn âm mưu “diễn biến hòa bình”, bạo loạn, khủng bố, phá hoại của các thế lực thù địch, phản động, không để hình thành tổ chức chính trị đối lập trong nước. Các nguy cơ, mối đe doạ về an ninh trên các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, thông tin-truyền thông, không gian mạng..., được phòng ngừa, xử lý hiệu quả.

Công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm được đẩy mạnh, góp phần quan trọng giữ gìn xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh. Nhiều vấn đề phức tạp về tội phạm và vi phạm pháp luật, nhất là với các loại tội phạm nguy hiểm, tội phạm có tổ chức, xuyên quốc gia, được xử lý kịp thời, từ gốc rễ. Đặc biệt, trong đấu tranh phòng, chống tội phạm kinh tế, tham nhũng đã thu hồi nhiều tài sản của Nhà nước bị chiếm đoạt, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng. Nhiều phương thức, thủ đoạn phạm tội mới trong lĩnh vực bất động sản, chứng khoán, phát hành trái phiếu doanh nghiệp... bị nhận diện và ngăn chặn.

Tổ 141H hóa trang kiểm tra giấy tờ xe và các vật dụng liên quan.

Một số trường hợp mang theo các loại thuốc lạ có biểu hiện nghi vấn đã bị lực lượng chức năng yêu cầu xét nghiệm về chất ma túy.

Bên cạnh đó, ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống, lực lượng CAND có mặt ở những nơi khó khăn, gian khổ, hiểm nguy để giúp đỡ nhân dân, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh; thường xuyên làm tốt công tác an sinh xã hội; phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, nhà hảo tâm xây dựng nhà tình nghĩa tặng các gia đình chính sách, hộ nghèo; chăm sóc thương binh, gia đình liệt sĩ, phụng dưỡng Mẹ Việt Nam anh hùng ; giúp đỡ nhân dân vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo... Qua đó, góp phần củng cố “thế trận lòng dân”, giải quyết từ gốc rễ vấn đề bảo đảm an ninh quốc gia, an ninh con người theo tinh thần văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra.

Nhận thức rõ vai trò của quần chúng nhân dân trong bảo vệ an ninh Tổ quốc, theo chức năng nhiệm vụ của mình, lực lượng CAND chú trọng phối hợp chặt chẽ với các lực lượng xây dựng, phát triển sâu rộng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.

Theo thống kê, hiện cả nước có hơn 4.300 mô hình “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”. Nhiều mô hình hoạt động theo hướng tự phòng, tự quản, tự bảo vệ, tự hoà giải ở cơ sở, như: “Địa bàn không ma túy”, “Xứ, họ đạo bình yên - chùa tinh tiến về an ninh, trật tự”, “Camera phòng, chống tội phạm”, “Đội công nhân xung kích tự quản về an ninh, trật tự”, “Cụm liên kết an toàn về an ninh, trật tự khu vực giáp ranh”, “Tổ tàu thuyền, bến, bãi an toàn”, “Nhà trọ tự quản, an toàn về an ninh, trật tự”, “Phòng, chống vi phạm pháp luật và bạo lực học đường”, “Câu lạc bộ phòng, chống tội phạm, tệ nạn xã hội”... Nhiều mô hình được tổ chức trong những tình huống cấp bách, như mô hình phòng, chống dịch Covid-19 tại một số địa phương. Nhiều mô hình được đổi mới ở những địa bàn trọng điểm, đặc thù, như: “Dòng họ, tộc họ tự quản về an ninh trật tự”, “xứ, họ đạo bình yên”; “xóm chài bình yên”, “cụm tàu thuyền an toàn”; “tiếng kẻng vùng biên”, “vùng xanh an toàn”...

Cảnh sát giao thông điều tiết giao thông, dừng, kiểm tra giấy tờ và xử lý các trường hợp vi phạm.

Những mô hình này đã động viên nhân dân tích cực tham gia báo tin, tố giác tội phạm, góp phần ngăn chặn kịp thời các âm mưu bạo loạn, chống phá, giữ vững an ninh, trật tự ngay từ cơ sở. Thông qua đó, nhân dân cũng đóng góp nhiều ý kiến thiết thực, xây dựng lực lượng CAND trong sạch, vững mạnh; củng cố niềm tin, mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa nhân dân dân với chính quyền và lực lượng Công an theo đúng phương châm: “Lúc dân cần, lúc dân khó có công an”.

Tổng Bí thư Tô Lâm kiểm tra tàu tuần tra do Cơ quan Cảnh sát biển Hàn Quốc viện trợ Bộ Công an Việt Nam tại thành phố Hải Phòng. Ảnh: TTXVN

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập sâu rộng, lực lượng công an Việt Nam sẵn sàng tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu, tham gia gìn giữ hoà bình của Liên hợp quốc. Công tác đối ngoại và hợp tác an ninh với các nước cũng được chú trọng, góp phần hóa giải các nguy cơ, thách thức về an ninh quốc gia từ bên ngoài, từ sớm, từ xa; tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế, củng cố quan hệ giữa Việt Nam với các nước ngày càng đi vào chiều sâu, toàn diện, hiệu quả; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia, dân tộc.

Đất nước đang sẵn sàng bước vào kỷ nguyên phát triển mới, sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội bên cạnh những thời cơ, thuận lợi, vẫn còn không ít nguy cơ, thách thức. Các thế lực thù địch, phản động chưa bao giờ từ bỏ dã tâm đòi xoá bỏ vai trò trò lãnh đạo của Đảng, lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam bằng những âm mưu, thủ đoạn tinh vi, thâm độc; trong khi đó an ninh, trật tự tại địa bàn vẫn tiềm ẩn những yếu tố phức tạp, nguy cơ phát sinh tội phạm; các mối đe doạ an ninh phi truyền thống ngày càng gia tăng...

Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ an ninh Tổ quốc, trật tự an toàn xã hội, góp phần đưa đất nước vươn mình phát triển, lực lượng CAND dưới sự lãnh đạo của Đảng sẽ tiếp tục đổi mới tư duy, nhận diện đúng tình hình thuận lợi và khó khăn, thời cơ và thách thức, triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp; tiếp tục sắp xếp bộ máy theo hướng tinh, gọn, mạnh; xây dựng lực lượng thật sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới theo tinh thần Nghị quyết số 12-NQ/TW, ngày 16-3-2022 của Bộ Chính trị khóa XIII…