Sau 5 tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Hà Nội đang cho thấy bước chuyển mạnh mẽ từ tư duy “quản lý” sang “quản trị”, từ điều hành hành chính sang kiến tạo, phục vụ. Mặc dù có những việc chưa từng có trong tiền lệ và còn nhiều việc phải làm, tuy nhiên, những thay đổi sâu rộng trong tổ chức bộ máy, phương thức lãnh đạo và cách tiếp cận với người dân là rất đáng ghi nhận. Từ các phường nội đô đến những xã ngoại thành, từ hành chính công đến chuyển đổi số, từ phân cấp, phân quyền đến trách nhiệm giải trình, Hà Nội đang từng bước hiện thực hóa yêu cầu của Trung ương về việc kiến tạo một mô hình quản trị hiện đại cho Thủ đô: Tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả và gần dân hơn.

Loạt bài “Từ quản lý đến quản trị: Bước đột phá xây dựng chính quyền kiến tạo, phục vụ ở Hà Nội” ghi nhận những chuyển động ấy từ cơ sở, tìm hiểu những khó khăn, giải pháp góp phần xây dựng chính quyền đô thị mà Hà Nội đang hướng tới trong giai đoạn phát triển mới.

Hà Nội bước vào giai đoạn vận hành mô hình chính quyền đô thị hai cấp với yêu cầu đổi mới tư duy và phương thức quản trị mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Cấp phường - đơn vị gần dân nhất - không còn chỉ thực thi mệnh lệnh hành chính mà phải chủ động quản trị, dự báo, phối hợp và phục vụ. Từ chỉ đạo quyết liệt của Trung ương đến chuyển động thực tế ở cơ sở, tinh thần “từ quản lý sang kiến tạo, phục vụ” đang lan tỏa, từng bước hình thành nền quản trị đô thị hiện đại, minh bạch và đặt người dân vào vị trí trung tâm.

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với những đột phá mạnh mẽ về công nghệ số đang tạo ra bước nhảy vọt về năng suất, chất lượng và phương thức điều hành, buộc các đô thị lớn phải thay đổi tư duy quản lý truyền thống. Trong dòng chuyển động đó, nhận thức về quản trị hiện đại - từ “quản lý” sang “quản trị” -ngày càng rõ ràng và đi vào chiều sâu, đòi hỏi bộ máy công quyền phải thích ứng nhanh, linh hoạt và hiệu quả hơn. Với bề dày nghìn năm văn hiến Thăng Long - Hà Nội, danh hiệu “Thành phố vì hòa bình”, “Thành phố Sáng tạo”, Thủ đô đang đứng trước những mục tiêu chiến lược: Đến năm 2030 trở thành “Thành phố Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”, và đến năm 2045 vươn lên thành đô thị kết nối toàn cầu, có mức sống và chất lượng cuộc sống cao. Những mục tiêu lớn lao ấy đặt ra yêu cầu tất yếu phải đổi mới mô hình quản trị, tạo ra chính quyền đủ năng lực dẫn dắt sự phát triển trong thời đại số.

Trong bối cảnh đó, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp đòi hỏi sự điều chỉnh đồng bộ về thể chế, nhân sự, phương thức chỉ đạo, điều hành và cơ chế phối hợp giữa các cấp chính quyền. Hà Nội đang đối mặt những vấn đề về đô thị hóa nhanh, dân số đông, nhu cầu quản lý đa ngành, đa lĩnh vực ngày càng phức tạp càng khiến mô hình mới trở thành yêu cầu cấp bách: Đổi mới phong cách lãnh đạo, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và thực hiện cải cách hành chính quyết liệt hơn, để bộ máy chính quyền thực sự đủ năng lực đáp ứng những thách thức của một đô thị đặc biệt.

Phát biểu tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030, Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ, Hà Nội phải kiến tạo một mô hình quản trị hoàn toàn mới, đủ năng lực điều phối, dẫn dắt, và giải quyết triệt để những vấn đề cấp bách, đồng thời mở ra một tầm nhìn phát triển lâu dài, bền vững... Hà Nội không thể chỉ điều chỉnh theo lối cũ mà phải kiến tạo một mô hình quản trị hoàn toàn mới: Từ quản lý sang kiến tạo; từ chồng chéo, rời rạc sang đồng bộ, tích hợp; từ ngắn hạn sang bền vững, với tầm vóc của một thủ đô hiện đại, vừa đủ sức giải quyết triệt để những vấn đề cấp bách, vừa mở ra tầm vóc phát triển mới; không chỉ duy trì trật tự mà còn tạo năng lực bứt phá; không chỉ quản lý hiện tại mà còn chủ động định hình tương lai.

Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030 cũng xác định: Kiến tạo một mô hình quản trị hoàn toàn mới; hoàn thiện mô hình đô thị đa cực, đa trung tâm, với phương châm đột phá: Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, ủy quyền với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Quán triệt sâu sắc chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: "Cấp nào gần dân, sát dân thì giao cấp đó thực hiện; cấp nào làm tốt hơn thì giao cho cấp đó thực hiện", Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó chủ tịch Thường trực UBND TP Dương Đức Tuấn cho biết, mục tiêu của điều chỉnh phân cấp lần này không chỉ là chuyển việc, mà là chuyển tư duy từ quản lý sang kiến tạo và phục vụ, trao thực quyền đi đôi với trách nhiệm, hướng tới sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp.

Những yêu cầu mới ấy không chỉ đặt ra nhiệm vụ cho bộ máy chính quyền, mà còn mở ra một tiến trình đổi mới sâu rộng hơn trong toàn hệ thống chính trị của Thủ đô. Khi phân cấp đi đôi với trách nhiệm, khi quyền hạn gắn với năng lực và sự minh bạch, Hà Nội đang đứng trước cơ hội định hình một mô hình quản trị đô thị kiểu mẫu, đáp ứng cả yêu cầu trước mắt và lâu dài. Với những kết quả ban đầu đáng ghi nhận, Hà Nội sẽ tiếp tục chuyển hóa tinh thần “kiến tạo, phục vụ” ra sao để từng cấp chính quyền, từng cán bộ, mỗi cộng đồng dân cư trở thành chủ thể của quá trình đổi mới.

Chuyển đổi số giúp thúc đẩy chuyển dịch từ “quản lý” sang “quản trị”, làm tăng minh bạch, giảm rào cản tương tác và tạo ra sự cải cách mạnh mẽ về thể chế, thủ tục hành chính.

Theo công bố mới đây của Bộ Khoa học và Công nghệ, Hà Nội tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu trong chuyển đổi số khi đứng đầu bảng xếp hạng Chỉ số Chuyển đổi số (DTI) cấp tỉnh năm 2024. Thủ đô dẫn đầu 4/4 trụ cột chính gồm: Nhận thức số, Thể chế số, Hoạt động Kinh tế số và Hoạt động Xã hội số, cho thấy hiệu quả rõ rệt từ việc chủ động ứng dụng công nghệ vào quản lý nhà nước và phát triển kinh tế, xã hội.

Theo đó, hệ sinh thái chuyển đổi số của Thủ đô được hình thành rõ nét hơn. Những năm gần đây, Hà Nội đã xây dựng và vận hành nhiều mô hình thí điểm dựa trên khai thác, làm giàu cơ sở dữ liệu quốc gia. Hàng loạt ứng dụng và nền tảng phục vụ người dân được triển khai như Công dân Thủ đô số - iHaNoi, Sổ sức khỏe điện tử, hay dịch vụ cấp lý lịch tư pháp qua VNeID…

Hướng dẫn người dân cài đặt, sử dụng ứng dụng VNeID.

Tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện giao dịch điện tử đạt mức rất cao: 99,5% khai thuế điện tử, 99,1% nộp thuế điện tử. Việc sử dụng dịch vụ công trực tuyến và thanh toán không dùng tiền mặt ngày càng phổ biến trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân.

Đặc biệt, Hà Nội là địa phương đầu tiên hợp nhất ba Ban Chỉ đạo: Cải cách hành chính - Chuyển đổi số - Đề án 06, theo phương châm “5 rõ, 1 xuyên suốt”. Thành phố đã thành lập trên 5.000 tổ công nghệ số cộng đồng với khoảng 30.000 thành viên, góp phần đưa chuyển đổi số đến từng khu dân cư, tổ dân phố.

Xây dựng hạ tầng số đồng bộ tạo nền tảng cho chính quyền số hiện đại. Trung tâm Dữ liệu chính của thành phố được vận hành ổn định, bảo đảm hạ tầng dùng chung cho các sở, ngành và địa phương. Nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu (LGSP) đã kết nối với 14 hệ thống, cơ sở dữ liệu, ghi nhận mức độ truy cập rất lớn: 60.000-70.000 lượt kết nối/ngày, 500.000-600.000 lượt/tuần, 2-2,5 triệu lượt/tháng. Đến nay, 100% sở, ban, ngành đã đăng ký mở dữ liệu phục vụ chia sẻ và liên thông.

Khai trương Trung tâm Dữ liệu chính thành phố Hà Nội tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, Hà Nội (tháng 12-2024).

Chữ ký số chuyên dùng công vụ được các đơn vị đẩy mạnh triển khai, phục vụ giao dịch điện tử trong hoạt động công vụ trên các hệ thống thông tin của Thành phố. Đến nay, 100% Sở, ban, ngành, UBND các phường, xã đã có chứng thư chữ ký số tổ chức (không bao gồm các đơn vị trực thuộc) để thực hiện ký số văn bản điện tử của đơn vị (đạt tỷ lệ 100%). Thành phố đã tiếp nhận 1.633 hồ sơ chứng thực chữ ký số chuyên dùng công vụ, trong đó 1.111 hồ sơ đề nghị gia hạn, cập nhật thông tin và 522 hồ sơ đề nghị khôi phục thiết bị lưu khóa bí mật.

UBND phường Tây Hồ phát động Chiến dịch "45 ngày đêm ra quân hỗ trợ hoạt động chuyển đổi số tại các xã, phường trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp"

Với Chiến dịch “45 ngày đêm ra quân hỗ trợ hoạt động chuyển đổi số tại các phường, xã trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp", thành phố đã huy động sinh viên công nghệ, đoàn viên thanh niên và nhân sự các doanh nghiệp công nghệ thông tin và viễn thông, hỗ trợ chuyển đổi số tại 126 xã, phường; tập huấn cho 1.239 công chức, viên chức cấp xã, giúp họ thành thạo các hệ thống thông tin dùng chung và nâng cao kỹ năng an toàn số. Thói quen “làm thủ tục online” của người dân đang hình thành rõ nét nhờ sự hỗ trợ của các tổ công nghệ số cộng đồng, qua đó giảm tải đáng kể cho bộ phận một cửa và nâng cao tính minh bạch, công khai của thủ tục hành chính.

Nhờ cơ chế hỗ trợ, ưu đãi đối với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, tạo động lực thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, Hà Nội tiếp tục khẳng định là trung tâm khoa học - công nghệ hàng đầu cả nước khi 3 năm liên tiếp đứng đầu toàn quốc về Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII).

Tháng 10 vừa qua, Hà Nội ra mắt nhiều tính năng mới trên ứng dụng iHaNoi, gồm: Diễn đàn khoa học công nghệ, ví hồ sơ cá nhân, tiện ích thanh toán, phản ánh doanh nghiệp, đặt lịch dịch vụ công, Callbot 24/7 và bản đồ quy hoạch trực tuyến Meey Map; đồng thời triển khai mô hình Điểm phục vụ hành chính công cộng đồng và Dịch vụ công lưu động, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, thân thiện và phục vụ hành chính cho người dân ngày càng tốt hơn.

Việc tinh gọn bộ máy đã giúp tiết kiệm ngân sách, phục vụ tốt hơn. Hà Nội hiện đi đầu trong thí điểm mô hình Trung tâm Phục vụ hành chính công, giảm từ 673 bộ phận một cửa xuống còn 30 chi nhánh, không phụ thuộc địa giới hành chính. Nhân sự tiếp nhận hồ sơ giảm từ 2.768 xuống còn 184 người, giúp tiết kiệm hơn 13,3 tỷ đồng/tháng cho ngân sách, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ công.

Với những kết quả nổi bật thời gian qua, có thể thấy chuyển đổi số không chỉ là xu thế, mà đã trở thành động lực quan trọng giúp Hà Nội xây dựng mô hình chính quyền đô thị hiện đại, phục vụ và minh bạch, đáp ứng yêu cầu phát triển của một Thủ đô văn minh, sáng tạo và kết nối toàn cầu.

Những chuyển biến ấy còn thể hiện rõ nét ở nhiều đơn vị cơ sở. Bộ máy được tổ chức lại tinh gọn hơn, phân cấp - phân quyền mạnh hơn, thẩm quyền xử lý công việc được đưa xuống sát cơ sở, tạo sự chủ động và nâng cao chất lượng phục vụ người dân nhanh hơn, sát hơn. Quan điểm chỉ đạo của Trung ương và Thành phố Hà Nội nhấn mạnh: Cấp nào gần dân nhất thì cấp đó thực hiện. Đây là nền tảng tạo ra bước chuyển sâu rộng trong vận hành bộ máy các địa phương trên địa bàn Hà Nội. Cấp xã, phường hiện nay không chỉ “thực thi” mà được giao thẩm quyền thực chất, đi kèm trách nhiệm rõ ràng, trong nhiều lĩnh vực liên quan trực tiếp đến đời sống người dân.

Tại xã đảo Minh Châu người dân không còn phải qua sông để làm thủ tục như trước. Xã được giao thẩm quyền sâu hơn trong quản lý đất đai, trật tự xây dựng, dân sinh; đồng thời mạnh dạn áp dụng cơ chế đánh giá cán bộ bằng KPI, chuẩn hóa quy trình “rõ người - rõ việc”, tạo sự minh bạch trong công vụ. Chính quyền gần dân hơn, cán bộ “bám địa bàn” hơn và người dân cảm nhận trực tiếp sự thay đổi trong cung cách phục vụ.

Ở phường Đống Đa, mô hình mới nhanh chóng đi vào vận hành nhờ tinh thần “việc tìm người”, lựa chọn cán bộ phù hợp và sớm hoàn thiện bộ máy. Chuyển đổi số trở thành động lực quan trọng: tỷ lệ hồ sơ trực tuyến đạt gần 80%, hơn 6.500 hồ sơ được giải quyết, 99,2% đúng hạn. Cùng với đó, tinh thần phục vụ được đặt lên hàng đầu, không để gián đoạn việc giải quyết thủ tục cho người dân và doanh nghiệp.

Phú Thượng là một minh chứng khác cho hiệu quả phân cấp. Việc rút gọn tầng nấc trung gian, được giao thêm thẩm quyền trong đầu tư, quản lý đất đai, trật tự đô thị và cấp phép xây dựng giúp địa phương rút ngắn thời gian ra quyết định. Các quy trình nội bộ được rà soát, chuẩn hóa; công nghệ thông tin được ứng dụng mạnh mẽ, tạo sự linh hoạt và hiệu quả trong xử lý công việc.

Đoàn viên, thanh niên là lực lượng nòng cốt của các Tổ chuyển đổi số cộng đồng tại địa phương.

Một điểm chung nổi bật ở nhiều phường, xã của Hà Nội sau khi vận hành mô hình mới là sự phối hợp đồng bộ trong toàn hệ thống chính trị và vai trò đặc biệt của các tổ chuyển đổi số cộng đồng. Với phương châm “việc của dân là việc chung”, Đảng ủy, UBND và các đoàn thể xóa bỏ ranh giới chức năng, cùng vào cuộc giải quyết những vấn đề dân sinh, đồng thời đưa công nghệ đến tận từng hộ dân. Các tổ chuyển đổi số, gồm đoàn viên thanh niên, công an, tổ trưởng dân phố, hội phụ nữ…, trở thành “cánh tay nối dài” của chính quyền, kiên trì “đi từng ngõ, gõ từng nhà”, hướng dẫn người dân tạo tài khoản, số hóa hồ sơ và sử dụng dịch vụ công trực tuyến.

Những kết quả bước đầu ấy không chỉ phản ánh hiệu quả của mô hình mới, bước chuyển về tư duy quản trị - từ “quản lý” sang “kiến tạo - phục vụ”; chuyển dần cách làm hành chính hóa sang phục vụ người dân một cách chủ động, linh hoạt và hiệu quả hơn. Khi chuyển đổi số được đưa xuống tận phường, xã, tới từng khu dân cư, từng hộ dân, hành trình cải cách sẽ mở ra một diện mạo mới: Chính quyền thông minh hơn, dịch vụ công thuận tiện hơn và người dân thực sự trở thành trung tâm của quản trị - những nội dung sẽ được chúng tôi đề cập sâu hơn ở những kỳ tiếp theo của loạt bài này.

Bài 2: Khi chuyển đổi số “chạm” đến từng hộ dân