Đại tướng Nguyễn Chí Thanh (1914-1967) tên khai sinh là Nguyễn Vịnh, ông sinh ngày 1-1-1914 trong một gia đình nông dân yêu nước ở thôn Niêm Phò, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên (nay là làng Niêm Phò, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế) - mảnh đất giàu truyền thống yêu nước và đấu tranh cách mạng.

Ông là người chiến sĩ cộng sản kiên cường, mẫu mực, nhà chính trị - quân sự xuất sắc của cách mạng Việt Nam, vị tướng tài - đức vẹn toàn, luôn tận trung với nước, tận hiếu với dân, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ do Đảng và nhân dân giao phó. Trong sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam, Đại tướng chăm lo xây dựng quân đội vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức, trong đó đặc biệt coi trọng công tác dân vận, xem đó là một nội dung quan trọng xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu và chiến thắng của quân đội ta.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Nguyễn Chí Thanh.

Thấm nhuần Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò, sức mạnh vô địch của quần chúng nhân dân, suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh luôn bám sát đường lối quần chúng, đi đúng đường lối quần chúng của Đảng và tổ chức cho quần chúng làm cách mạng theo mục tiêu, lý tưởng của Đảng. Trong hoạt động, ông sâu sát, gần gũi quần chúng, gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân, lấy lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân làm lẽ sống của mình.

Sinh thời, Đại tướng Lê Đức Anh, nguyên Chủ tịch nước viết về Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: “Anh là người rất giỏi về tổ chức và vận động quần chúng thực hiện các chủ trương của Đảng. Nhận rõ và tin tưởng vào sức mạnh của nhân dân, anh phát huy được ý chí cách mạng, tinh thần sáng tạo của quần chúng để tiến hành chiến tranh cách mạng, xây dựng các lực lượng vũ trang nhân dân, phát triển kinh tế và văn hóa”¹.

Với quan điểm con người là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng, trong thực tiễn hoạt động cách mạng, ở mọi cương vị, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh luôn quan tâm, chú trọng phát huy nhân tố con người, phát huy sức mạnh to lớn của quần chúng nhân dân. Những năm đầu kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, trước tình thế khó khăn của cách mạng, với cương vị Bí thư Phân khu ủy Bình - Trị - Thiên, từ niềm tin ở sức mạnh vô địch của quần chúng nhân dân, đồng chí Nguyễn Chí Thanh đã đi đến một kết luận rất đúng đắn, sâu sắc: Mất đất chưa phải là mất nước. Chúng ta cần phải tranh thủ từng thôn, từng người dân. Chúng ta không để mất dân, chết không rời cơ sở. Chúng ta nhất định thắng.

Đồng chí đã trực tiếp lãnh đạo, tổ chức cán bộ, đảng viên và nhân dân nỗ lực khắc phục vượt mọi khó khăn, kiên quyết bám trụ, xây dựng cơ sở, phát triển chiến tranh du kích trong vùng địch, lãnh đạo nhân dân 3 tỉnh Bình - Trị - Thiên anh dũng chiến đấu, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, ác liệt của cuộc kháng chiến, từng bước xoay chuyển cục diện, giành nhiều thắng lợi to lớn, góp phần đập tan âm mưu mở rộng chiến tranh ra Thanh - Nghệ - Tĩnh của thực dân Pháp, củng cố lòng tin của nhân dân vào thắng lợi của cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đồng chí là linh hồn cuộc kháng chiến của Bình - Trị - Thiên khói lửa, người đã có công lao to lớn trong lãnh đạo, dẫn dắt nhân dân vượt qua giai đoạn khó khăn, gian khổ, khôi phục lại cơ sở, xây dựng phát triển lực lượng, đưa phong trào cách mạng ngày càng phát triển, giành nhiều thắng lợi to lớn ở ba tỉnh Bình - Trị - Thiên.

Năm 1950, giữa lúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta bước vào giai đoạn ác liệt, trước đòi hỏi của thực tiễn, đồng chí Nguyễn Chí Thanh được Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh điều động vào quân đội, đảm nhiệm cương vị Phó bí thư Tổng Quân ủy, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị.

Trên cương vị mới, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã có nhiều công lao to lớn đưa hoạt động công tác Đảng, công tác chính trị của quân đội ta vào nền nếp, thực sự là công tác lãnh đạo của Đảng trong quân đội, xây dựng quân đội không ngừng lớn mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao. Đặc biệt, trong chỉ đạo hoạt động công tác Đảng, công tác chính trị, Đại tướng luôn quan tâm chỉ đạo làm tốt công tác dân vận, xây dựng mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa quân đội với nhân dân, phát huy sức mạnh của quần chúng nhân dân vào sự nghiệp cách mạng.

Đại tướng chỉ rõ: “Dân là cái vốn cách mạng quý nhất, quý hơn tất cả. Vì: Còn dân thì nước còn. Mất dân thì nước mất”².

Do đó, Đại tướng yêu cầu cấp ủy, chỉ huy, cán bộ các cấp phải luôn quán triệt sâu sắc đường lối quần chúng của Đảng, đề cao vai trò to lớn và sức mạnh vô địch của quần chúng nhân dân, đòi hỏi phải nắm vững: “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, quần chúng không phải chỉ có công nông, nhưng lực lượng hùng hậu cả về số lượng và chất lượng trong quần chúng là lực lượng công nông. Tin quần chúng, dựa hẳn vào quần chúng, hòa mình với quần chúng phát động tính tích cực, tính cách mạng và sáng tạo của quần chúng, thương yêu quý trọng học tập quần chúng thì việc khó mấy làm cũng thành. Cách mạng là sự nghiệp của nhân dân quần chúng, nhân dân quần chúng làm nên sự nghiệp cách mạng, làm nên lịch sử, sáng tạo nên anh hùng”³.

Từ đó, thường xuyên giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ có nhận thức đúng đắn về mối quan hệ đoàn kết quân dân, phát huy vai trò của quần chúng nhân dân trong đấu tranh cách mạng; thấm nhuần tư tưởng: “Quân đội ta là quân đội của nhân dân, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu”⁴; luôn xây dựng những phẩm chất tốt đẹp, cao quý cho cán bộ, chiến sĩ; tăng cường bản chất cách mạng của quân đội nhân dân; xây dựng, củng cố đoàn kết dân tộc, đoàn kết quân dân.

Đại tướng chỉ rõ: “… Những người đảng viên trong quân đội phải tỏ ra là những người chiến sĩ gương mẫu nhất, đánh giặc hăng hái, đoàn kết nội bộ, cần, kiệm, liêm, chính và hết sức thương yêu, quý trọng nhân dân. Những người chưa được vào Đảng vì lý do này hay lý do khác cần phải ra sức học tập, lập công, bồi bổ đạo đức cách mạng để một ngày gần đây được gia nhập Đảng để phụng sự nhân dân tích cực hơn…”⁵; và “Lòng trung thành tận tụy hy sinh vì nhân dân cao hay thấp là thước đo của đạo đức cách mạng của quân đội ta”⁶. Bản thân Đại tướng là một tấm gương sáng trong về phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, luôn gần gũi, sâu sát, quan tâm tới quần chúng nhân dân, là người của quần chúng nhân dân.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Đại tướng Nguyễn Chí Thanh tại chiến khu Việt Bắc năm 1951.

Quán triệt tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Việc gì có lợi cho dân thì hết sức làm, việc gì có hại cho dân thì hết sức tránh, trong mọi hoạt động, Đại tướng luôn đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lên trên hết, mọi việc làm đều xuất phát từ lợi ích chính đáng của nhân dân.

Đại tướng chỉ ra mối quan hệ giữa quân đội với nhân dân là mối quan hệ bản chất tạo động lực, sức mạnh để quân đội ta trưởng thành, lớn mạnh, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ: “Quân đội của ta từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu… Quân đội ta là con đẻ của phong trào chính trị của quần chúng nhân dân. Chúng ta thấy rõ quân đội mà một ngày xa dân thì như một ngày con nhỏ xa vú mẹ. Quân đội ta không thể có một sức sống độc lập, mà phải bắt nguồn từ nhân dân… Vì vậy, quan hệ giữa quân đội và nhân dân là quan hệ “cá nước”⁷; “Liên hệ mật thiết với nhân dân, đó là nguồn sống và sức mạnh hùng hậu của quân đội ta mà quân đội địch không bao giờ có được”⁸. Đại tướng yêu cầu cán bộ, chiến sĩ phải luôn quán triệt và chấp hành tốt 10 lời thề danh dự, 12 điều kỷ luật, thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Xây dựng quân đội ta thành một quân đội nhân dân thật sự.

Ảnh trái: Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Nguyễn Chí Thanh thăm Sư đoàn 312 ngày 1-1-1964.

Ảnh phải: Đại tướng Nguyễn Chí Thanh thăm bộ đội Phòng không Không quân, năm 1967. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Đại tướng còn chỉ rõ: Để hoàn thành nhiệm vụ cần nắm vững và làm tốt “Đoàn kết chặt chẽ và mật thiết với nhân dân, xây dựng mối quan hệ hết sức tốt giữa quân đội với nhân dân”⁹. Cán bộ, chiến sĩ ngoài chấp hành tốt kỷ luật thì còn phải làm tốt công tác vận động quần chúng nhân dân, đây là nhiệm vụ chung của quân đội, là trách nhiệm của mọi cán bộ, đảng viên, chiến sĩ. Muốn vận động nhân dân: “Một mặt thì bộ đội giữ vững kỷ luật đối với nhân dân, nói chung là không xâm phạm đến tính mạng, tài sản, tín ngưỡng của nhân dân, không làm cho dân ghét, dân kêu, dân oán. Phải làm thế nào để khi mình chưa đến thì dân trông mong, khi mình đến ở thì dân giúp đỡ, khi mình đi nơi khác thì dân luyến tiếc; một mặt khác, phải làm công tác dân vận, nghĩa là bộ đội đều phải tham gia công tác vận động quần chúng nhân dân”¹⁰.

Đồng chí Nguyễn Chí Thanh tăng gia sản xuất tại Trung ương Cục miền Nam.

Trong chỉ đạo công tác dân vận, Đại tướng yêu cầu cần làm cho được mấy việc chính: “Thứ nhất, tuyên truyền cho dân hiểu rõ chính sách kháng chiến, chính sách đối với tôn giáo của Chính phủ ta. Đồng thời vạch mặt bọn Pháp, can thiệp Mỹ và bù nhìn Bảo Đại để họ căm thù giặc, hăng hái kháng chiến, tôn trọng và phục tùng mệnh lệnh của Chính phủ do Hồ Chủ tịch lãnh đạo. Nhưng phải chú ý lời nói của ta đi đôi với việc làm và việc làm của ta có tác dụng tuyên truyền nhiều hơn là lời nói. Nếu chúng ta tuyên truyền cho dân phục tùng mệnh lệnh, kỷ luật của Chính phủ mà tự ta không giữ được kỷ luật đối với nhân dân của Chính phủ, thì thà ngậm im mồm còn hơn là nói huênh hoang, khoác lác.

Thứ hai, thiết thực giúp đỡ đồng bào…”¹¹.

Đầu năm 1965, quân và dân ta đã đẩy mạnh hoạt động trên khắp chiến trường miền Nam và giành được nhiều thắng lợi lớn trên cả hai miền Nam, Bắc, làm nức lòng quân dân cả nước. Trong chiến thắng vang dội đó, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh nhắc nhở cán bộ, chiến sĩ quân đội không được công thần địa vị, chủ quan khinh địch, mà phải luôn chú trọng công tác dân vận, yêu cầu nhớ kỹ và làm đúng:

“… Kính trọng dân, thương yêu dân, giúp đỡ nhân dân.

Không nên cho mình là có công mà kiêu ngạo, coi thường nhân dân.

Bảo vệ tính mạng tài sản của nhân dân, tuyệt đối không được xâm phạm đến một cái kim sợi chỉ của nhân dân. Nhân dân đã hết lòng ủng hộ chúng ta, nhưng chúng ta chỉ là con em của nhân dân, làm sao mà “đi thì dân nhớ, ở thì dân thương”.

Chúng ta chỉ đánh giặc không thì chưa đủ mà còn phải làm công tác chính trị tốt trong quần chúng, tức là biết tuyên truyền và tổ chức quần chúng…”¹².

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh trong những lần đi công tác, thăm các đơn vị.

Trong Đại hội Anh hùng và Chiến sĩ thi đua tháng 4-1965, Đại tướng khẳng định: “Đã nói làm cách mạng là hết lòng hết dạ thương yêu nhân dân, kính trọng nhân dân, phục vụ nhân dân quần chúng. Chính từ quan hệ tốt với quần chúng nhân dân như vậy mà Đảng ta có sức mạnh vô địch, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam có sức mạnh vô địch, quân đội chúng ta có sức mạnh vô địch. Nếu quân đội tách rời nhân dân thì có thể có sức mạnh không? Quyết không!”¹³.

Do đó, cùng với việc chú trọng làm tốt công tác dân vận để tạo cơ sở chính trị vững bền cho sự trưởng thành, phát triển và chiến thắng của quân đội ta, thì cần phải đấu tranh chống lại những nhận thức, hành động sai trái, chưa đúng trong công tác dân vận. Trong bài nói chuyện tại Lớp tập huấn cán bộ tháng 8-1966, Đại tướng đã chỉ ra: “Quan hệ giữa quân đội và nhân dân nói chung tốt nhưng kỷ luật dân vận chưa được nghiêm… Phải hâm lại quan điểm quần chúng, quan điểm nhân dân… mặc dù chiến đấu thắng lợi lớn nhưng phạm kỷ luật dân vận phải phê bình rất nghiêm khắc”¹⁴.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh sống cuộc đời bình dị, trong sáng và sôi nổi. Ở chiến trường miền Nam, bộ đồ quen thuộc của Đại tướng là bộ bà ba đen hoặc nâu, chiếc mũ tai bèo, một đôi bốt ngắn và một khẩu súng ngắn bên sườn.

Dưới sự chỉ đạo của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, công tác dân vận, một nội dung quan trọng trong xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị được chú trọng. Bộ đội chấp hành nghiêm kỷ luật dân vận, luôn giúp đỡ nhân dân, bảo vệ nhân dân, làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân, mối quan hệ đoàn kết máu thịt quân dân không ngừng được củng cố, cán bộ, chiến sĩ quân đội được nhân dân tin tưởng, yêu mến, dành cho những tình cảm và sự giúp đỡ đặc biệt. Nhờ đó, quân đội ta dã cùng nhân dân cả nước làm nên thắng lợi vẻ vang của sự nghiệp cách mạng.

Chúng ta thấy rằng, trong lịch sử dân tộc trước khi Quân đội nhân dân Việt Nam ra đời, chưa bao giờ mối quan hệ quân dân được đặc biệt quan tâm, coi trọng và được xây dựng, củng cố tốt đẹp như lúc này. Có thể nói, mối quan hệ đoàn kết, gắn bó quân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát triển đến đỉnh cao, trong đó có sự chỉ đạo, tổ chức thực hiện, đóng góp to lớn của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh.

Với tình cảm đặc biệt của nhân dân dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, đồng thời dành cho bộ đội ta, trong kháng chiến chống thực dân Pháp, nhân dân đã trìu mến gọi bộ đội ta là “anh bộ đội”, “Bộ đội Cụ Hồ”. Từ đây, những truyền thống tốt đẹp, quý báu đó của quân đội ta, không ngừng được gìn giữ, củng cố và phát huy, xây đắp nên truyền thống “quyết chiến, quyết thắng”, “trung với Đảng, trung với nước, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”.

Những tư tưởng, quan điểm và sự chỉ đạo của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh về công tác Đảng, công tác chính trị nói chung, công tác dân vận nói riêng, đã khẳng định bản chất cách mạng, tính nhân dân sâu đậm của quân đội ta, góp phần tạo ra và nhân lên sức mạnh vô địch chiến thắng mọi kẻ thù xâm lược của một quân đội của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

Ngày nay, tình hình thế giới và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp, chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch không ngừng ra sức chống phá cách mạng nước ta, với những âm mưu, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, thâm độc, chúng tìm mọi cách chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, chia rẽ mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng và nhân dân, giữa quân đội và nhân dân… Những tư tưởng, quan điểm của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh về công tác dân vận vẫn là những tư tưởng xuyên suốt, còn nguyên giá trị.

1.Đại tướng Nguyễn Chí Thanh: Nhà lãnh đạo lỗi lạc - Một danh tướng thời đại Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị Quốc gia, H. 2007, tr. 45.

2.Nguyễn Chí Thanh: Những bài chọn lọc về quân sự, Nxb. QĐND, H. 1977, tr. 48.

3.Đại tướng Nguyễn Chí Thanh người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. QĐND, H. 2007, tr. 208.

4.Nguyễn Chí Thanh:Luôn luôn giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb. QĐND, H. 1970, tr. 33.

5.Nguyễn Chí Thanh:Những bài chọn lọc về quân sự, Nxb. QĐND, H. 1977, tr. 46

6.Nguyễn Chí Thanh:Những bài chọn lọc về quân sự, Nxb. QĐND, H. 1977, tr. 223

7.Nguyễn Chí Thanh:Những bài chọn lọc về quân sự, Nxb. QĐND, H. 1977, tr. 222.

8.Nguyễn Chí Thanh:Những bài chọn lọc về quân sự, Nxb. QĐND, H. 1977, tr. 223.

9.Đại tướng Nguyễn Chí Thanh người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. QĐND, H. 2007, tr. 215.

10.Nguyễn Chí Thanh:Những bài chọn lọc về quân sự, Nxb. QĐND, H. 1977, tr. 49.

11.Nguyễn Chí Thanh:Những bài chọn lọc về quân sự, Nxb. QĐND, H. 1977, tr. 50.

12.Đại tướng Nguyễn Chí Thanh người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. QĐND, H. 2007, tr. 129, 130.

13.Đại tướng Nguyễn Chí Thanh người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. QĐND, H. 2007, tr. 199.

14.Nguyễn Chí Thanh: Những bài chọn lọc về quân sự, Nxb. QĐND, H. 1977, tr. 550, 551.