Thượng tướng Chu Văn Tấn được xem là anh cả của lực lượng du kích Việt Nam. Đồng chí Chu Văn Tấn từng là “nỗi khiếp sợ” của quân Pháp, được mệnh danh là “Hùm xám Bắc Sơn”. Tháng 8-1945, đồng chí Chu Văn Tấn được cử làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, là người đầu tiên giữ chức vụ này của nước ta. Đồng chí là một trong hai vị Thượng tướng đầu tiên của Quân đội (1958) và đã đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng: Chính ủy, Bí thư khu ủy Quân khu Việt Bắc, Chủ tịch Ủy ban hành chính Khu tự trị Việt Bắc; Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa I, II và III (1945-1976), đại biểu Quốc hội từ khóa II đến khóa VI (1960-1976), trong đó từ khóa III đến khóa VI làm Phó chủ tịch Quốc hội.

Thân thế và sự nghiệp

Ngày sinh: 5-1909

Ngày mất: 22-5-1984

Quê quán: xã Phú Thượng, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên

Dân tộc: Nùng

Ủy viên Trung ương Đảng: Khóa I (từ 8-1945), II, III

Phó chủ tịch Quốc hội: Khóa III, IV, V, VI

Đại biểu Quốc hội khóa: II, III, IV, V, VI

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (9-1945 đến 2-3-1946)

Quá trình công tác

Năm 1935: Tham gia hoạt động cách mạng.

Năm 1936: Gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương.

Ngày 22-9-1940: Quân Nhật bất ngờ tấn công Lạng Sơn. Quân Pháp đồn trú tại đây hoảng loạn tháo chạy qua châu Bắc Sơn. Nhân cơ hội này, đồng chí lãnh đạo các đội tự vệ tấn công và cướp súng của tàn quân Pháp tại đèo Tam Canh để tự vũ trang cho mình.

Tháng 2-1941: Được bầu làm Xứ ủy viên Bắc Kỳ, phụ trách xây dựng đội du kích Bắc Sơn.

Ngày 14-2-1941: Đội du kích Bắc Sơn chính thức được thành lập trong một buổi lễ tổ chức tại khu rừng Khuổi Nọi (nay thuộc xã Vũ Lễ, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn). Đồng chí Hoàng Văn Thụ đã thay mặt Trung ương Đảng công nhận, trao nhiệm vụ và lá cờ đỏ sao vàng cho Đội du kích Bắc Sơn. Bấy giờ Đội gồm 32 chiến sĩ, đồng chí Lương Văn Tri làm Chỉ huy trưởng, đồng chí Chu Văn Tấn được cử làm Chỉ huy phó.

Tháng 4-1941: Đồng chí Nguyễn Ái Quốc từ Vân Nam qua Quảng Tây về hang Pác Bó, Cao Bằng. Đồng chí Chu Văn Tấn nhận nhiệm vụ chỉ huy đội bảo vệ đưa các đồng chí Hoàng Văn Thụ, Trường Chinh, Hoàng Quốc Việt, Trần Đăng Ninh từ Việt Nam sang Long Châu (Quảng Tây, Trung Quốc) rồi đi vòng về Cao Bằng tham dự Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 do đồng chí Nguyễn Ái Quốc chủ trì tại Pác Bó vào tháng 5 năm 1941. Hội nghị này xác định thành lập Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh (Việt Minh) và đồng thời chủ trương thành lập lực lượng Cứu quốc quân làm nòng cốt quân sự cho Việt Minh.

Tháng 8-1945: Đồng chí tham gia Ban lãnh đạo tổng khởi nghĩa. Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, đồng chí được cử làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Chính phủ lâm thời từ cuối tháng 8- 1945 đến ngày 2-3-1946. Sau đó, đồng chí được cử là Phái viên của Chính phủ đi kiểm tra Khu 4.

Năm 1948: Đồng chí làm Khu trưởng Khu 4 rồi Chiến khu 1, Bí thư Khu ủy. Cùng năm này, đồng chí được phong quân hàm Thiếu tướng cùng với 10 tướng lĩnh khác trong đợt phong tướng đầu tiên.

Từ năm 1949 đến năm 1954: Đồng chí làm Khu trưởng, Bí thư khu ủy Liên khu Việt Bắc, Chánh án Tòa án Quân sự, Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chính Liên khu Việt Bắc.

Từ năm 1954 đến năm 1956: Đồng chí làm Tư lệnh kiêm Chính ủy, Bí thư Quân khu ủy Liên khu Việt Bắc.

Từ năm 1957 đến năm 1975: Đồng chí làm Chính ủy, Bí thư khu ủy Quân khu Việt Bắc, Chủ tịch Ủy ban hành chính Khu tự trị Việt Bắc.

Tháng 8- 1959: Được thăng quân hàm vượt cấp từ Thiếu tướng lên Thượng tướng.

Từ năm 1964 đến năm 1980: Phó chủ tịch Quốc hội khóa III, IV, V, VI.

Ngày 22-5-1984: Đồng chí mất tại Hà Nội.

^{(Theo Thông tấn xã Việt Nam, Cổng Thông tin điện tử Bộ Quốc phòng)}

Những đóng góp nổi bật

Thượng tướng Chu Văn Tấn vốn là người dân tộc Nùng, xuất thân trong một gia đình thổ hào địa phương. Thân phụ đồng chí Chu Văn Tấn là cụ Chu Văn Hòa, từng tham gia nghĩa quân Hoàng Hoa Thám chống Pháp. Xuất thân trong một gia đình có truyền thống yêu nước, từ nhỏ, đồng chí được gia đình cho ăn học. Sau khi tốt nghiệp tiểu học ở Thái Nguyên năm 1927, đồng chí từng có thời gian dạy học ở Bắc Hà. Khoảng năm 1931-1932, đồng chí làm nhân viên địa chính và cai quản lính dõng (châu đoàn) cho chính quyền thực dân Pháp tại quê hương.

Là người yêu nước, có học vấn và có tinh thần tự trị, đồng chí thường xuyên đấu tranh với những quan chức thực dân để giảm áp bức và sưu thuế; vì vậy, đồng chí được đồng bào và người dân tin tưởng. Chính vì vậy, những người Cộng sản đã tìm cách liên lạc và vận động để tranh thủ một thủ lĩnh địa phương có uy tín cao như đồng chí.

Năm 1934, đồng chí tham gia xây dựng phong trào cách mạng và chỉ đạo chiến tranh du kích ở Tràng Xá, Võ Nhai, Bắc Sơn. Năm 1935, đồng chí Hoàng Văn Thụ, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng về gây dựng cơ sở và thành lập chi bộ Cộng sản ghép ở 2 châu Võ Nhai và Bắc Sơn. Đồng chí Chu Văn Tấn được mời tham dự chi bộ dù chưa phải là đảng viên.

Một năm sau, đồng chí chính thức gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương với bí danh Tân Hồng, bắt đầu sự nghiệp làm cách mạng của mình.

Sách Lịch sử Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên ghi nhận: “chỉ sau một thời gian ngắn, 3 thanh niên xã Phú Thượng là Chu Văn Tấn, Nông Văn Cần và Lục Văn Đủ được Đặng Tùng tuyên bố kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (…). Trong số 3 đảng viên, Chu Văn Tấn là người ít nhiều có học vấn, hơn hẳn nhiều thanh niên cùng trang lứa ở Võ Nhai lúc bấy giờ, do làm nhân viên đạc điền, thầu gỗ… có mối quảng giao, là người có ý chí, sau khi được giác ngộ, được kết nạp vào Đảng, Chu Văn Tấn hoạt động rất tích cực, đóng vai trò quan trọng trong việc gây dựng, phát triển phong trào quần chúng cách mạng ở Võ Nhai”.

Sinh thời, đồng chí Chu Văn Tấn được mệnh danh là “Hùm xám Bắc Sơn”, người đã chỉ huy Cứu quốc quân phát triển lực lượng, đánh du kích ở Tràng Xá, phát triển về Đại Từ, cướp được nhiều vũ khí của quân Pháp. Đội quân du kích của đồng chí nổi tiếng khắp vùng, làm cho các đội quân của Pháp hễ nghe tới tên đều tỏ ra khiếp sợ, mất ăn, mất ngủ, coi đó là mối hiểm họa cực kỳ to lớn đối quân đội Pháp.

Năm 1967-1968, một đạo diễn người Pháp đã sang Việt Nam làm phim tài liệu “Hồ Chí Minh - chân dung một lãnh tụ”. Người này đề đạt nguyện vọng dựng thêm 1 bộ phim về một nhân vật lãnh đạo khác nhưng phải “rất Việt Nam”. Bác Hồ khi đó nói: “Đồng chí Vũ Kỳ sẽ lo thủ tục đưa đoàn lên Việt Bắc, làm phim về “Hùm xám Bắc Sơn”!

Sau khi tiếp xúc với đồng chí Chu Văn Tấn, người đạo diễn này chia sẻ: “Ông Chu Văn Tấn là một con người vĩ đại theo đúng nghĩa của từ này!”. Bộ phim “Hùm xám Bắc Sơn” nói về đồng chí Chu Văn Tấn cũng được chiếu rộng rãi ở khắp các trung tâm huấn luyện quân sự và trường quân sự ở Pháp, khiến các tướng lĩnh Pháp phải ngỡ ngàng khi nhìn thấy đối thủ của mình gần 30 năm trước.

Những người làm việc dưới quyền đều coi đồng chí là mẫu hình lý tưởng để vươn tới. Theo tư liệu, Đại tá Nguyễn Huy Văn (tức Kim Sơn), cựu chiến sĩ Việt Nam giải phóng quân kể: “Là thượng cấp mà khi đến làm việc với chúng tôi, ông có một phong thái vô cùng bình dị; cùng ăn những bữa cơm đạm bạc chỉ có rau và măng rừng, cùng ngủ chung trên một sàn nứa trong khu nhà trống hơ trống hoác”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá cao vai trò của Chu Văn Tấn. Theo tư liệu ghi lại, bà Nguyễn Thị Thu Hà (Phòng Sưu tầm, Bảo tàng Hồ Chí Minh) trong buổi tiếp các anh hùng và đại biểu của những đơn vị anh hùng tham dự Đại hội anh hùng, chiến sĩ thi đua chống Mỹ, cứu nước tại Phủ Chủ tịch ngày 1-1-1967, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gọi Chu Văn Tấn là “Người Anh cả của lực lượng du kích quân Việt Nam”.

Trên cương vị thủ lĩnh Khu tự trị Việt Bắc, đồng chí Chu Văn Tấn đã có những đóng góp to lớn trong sự phát triển của khu vực này. Ý thức được giao thông là huyết mạch của khu tự trị, đồng chí phát động phong trào thanh niên tình nguyện 6 tỉnh trong khu đi lao động và hình thành con đường Hà Giang - Đồng Văn - Mèo Vạc, một huyết mạch quan trọng của cả vùng.

Đồng chí cũng là người chỉ đạo và chủ trì xây dựng Đài phát thanh Việt Bắc (bằng các thứ tiếng Kinh, Tày, Nùng, Dao, Mông), xây dựng hệ thống các trường trung học, cao đẳng, đại học; các trường, lớp dân tộc nội trú, thiếu nhi vùng cao. Đồng thời, đồng chí cũng là người chủ trì xây dựng bộ chữ Tày, Nùng ở khu tự trị Việt Bắc.

Ngoài ra, cũng theo tư liệu, Đại tá Nguyễn Huy Văn (tức Kim Sơn), cựu chiến sĩ Việt Nam giải phóng quân cho biết, sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, để bảo vệ khu vực phía Bắc thì việc “quy phục” vua Mèo là vấn đề cấp bách. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giao cho Chu Văn Tấn đi thuyết phục vua Mèo và mời ông về Hà Nội “cùng Chính phủ gánh vác việc nước”.

Chu Văn Tấn đã thuyết phục thành công. Tuy nhiên do tuổi đã cao nên vua Mèo Vương Chính Đức đã cho con trai thứ hai của mình là Vương Chí Sình, người được coi là kế nghiệp vua Mèo, đi thay. Trong chuyến đi này, Chu Văn Tấn đã kết nghĩa anh em với Vương Chí Sình. Ông Vương Chí Sình đã về Hà Nội ở và trở thành Đại biểu Quốc hội các khóa I và II. Trước khi nghỉ hưu, Vương Chí Sình là Chủ tịch huyện Đồng Văn. Ông mất năm 1962 tại Hà Nội. Linh cữu của ông được đưa về Hà Giang, an táng tại Phó Bảng sau đó được cải táng về khu di tích nhà Vương như hiện nay.

^{(Theo Lịch sử Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên; Kỷ niệm Cứu quốc quân (Hồi ký), Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, tác giả Chu Văn Tấn, 1971; Cả nước một lòng quyết chiến, quyết thắng giặc Mỹ xâm lược, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, tác giả Văn Tiến Dũng - Chu Văn Tấn - Hoàng Sâm..., 1971).}

Các đánh giá, ghi nhận về Thượng tướng Chu Văn Tấn

“Hùm xám Bắc Sơn”! Đó là người đã tạo nên lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam” – Chủ tịch Hồ Chí Minh.

“Chu Văn Tấn, người Anh cả của lực lượng du kích quân Việt Nam” – Chủ tịch Hồ Chí Minh

“Đó là người gây dựng lên lực lượng vũ trang Việt Nam” – Chủ tịch Hồ Chí Minh

--------------------------*****--------------------------

“Đồng chí tuyệt đối trung thành với Bác Hồ, Đảng Cộng sản Đông Dương trước kia và Đảng Lao động Việt Nam sau này” – Đại tướng Võ Nguyên Giáp

--------------------------*****--------------------------

“Là thượng cấp mà khi đến làm việc với chúng tôi, ông có một phong thái vô cùng bình dị; cùng ăn những bữa cơm đạm bạc chỉ có rau và măng rừng, cùng ngủ chung trên một sàn nứa trong khu nhà trống hơ trống hoác” - Đại tá Nguyễn Huy Văn, cựu chiến sĩ Việt Nam giải phóng quân

--------------------------*****--------------------------

“Đặc biệt kiên trì mục tiêu lý tưởng cách mạng là động lực để Chu Văn Tấn không ngừng vươn lên và thực hiện các trọng trách do Đảng và Nhà nước giao phó trong vòng bốn thập kỷ dưới ngọn cờ độc lập tự do của Hồ Chí Minh đã được nhân dân tin yêu, được Đảng và Nhà nước ghi nhận bằng việc trao tặng các huân chương cao quý...” - PGS, Nhà giáo nhân dân Lê Mậu Hãn đánh giá tại Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày sinh Thượng tướng Chu Văn Tấn.

^{(Theo Truyền hình Quốc hội Việt Nam, Văn nghệ Thái Nguyên)}