Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2-9) là dịp để chúng ta cùng nhau ôn lại lịch sử, truyền thống cách mạng vẻ vang của Đảng, dân tộc-đất nước và lực lượng vũ trang (LLVT); trong đó có đóng góp to lớn của Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam trong suốt tiến trình cách mạng của dân tộc. Lịch sử đã chứng minh, một trong những yếu tố tạo nên sức mạnh chiến thắng của Việt Nam trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là QĐND Việt Nam luôn gắn bó máu thịt với nhân dân, đồng hành cùng dân tộc, thực hiện đường lối chiến tranh nhân dân (CTND), quốc phòng toàn dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Ngày 22-12-1944, theo Chỉ thị của lãnh tụ Hồ Chí Minh, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân được thành lập, đánh dấu sự ra đời của QĐND Việt Nam-một đội quân từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu.

Đồng chí Võ Nguyên Giáp đọc lời tuyên thệ trong ngày thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân. Ảnh tư liệu: Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam.

Ngay sau khi ra đời, chỉ với 34 cán bộ, chiến sĩ cùng vũ khí thô sơ, nhưng với bản lĩnh, trí tuệ và quyết tâm giành độc lập, tự do cho Tổ quốc, đội quân chủ lực đầu tiên của LLVT cách mạng đã liên tiếp đánh thắng hai trận Phai Khắt, Nà Ngần, mở đầu truyền thống “bách chiến bách thắng” của Quân đội ta. Và không chỉ trực tiếp đánh giặc, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân là tuyên truyền, giác ngộ nhân dân hiểu rõ nhiệm vụ của cách mạng: Đánh đuổi quân xâm lược để giành lại nền độc lập, tự do cho Tổ quốc, "độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội". Trong hoàn cảnh hơn 80% dân số mù chữ sau gần một thế kỷ bị áp bức, bóc lột bởi chế độ thuộc địa thực dân, nửa phong kiến, việc tuyên truyền để người dân hiểu rõ sứ mệnh lịch sử và nhiệm vụ của cách mạng, của nhân dân là vô cùng cấp thiết. Hoạt động tuyên truyền của đội quân chủ lực đã góp phần to lớn giác ngộ toàn dân theo con đường cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Chưa đầy một tuổi, Quân đội ta đã làm nòng cốt cùng toàn dân tiến hành Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 thắng lợi, giành chính quyền về tay nhân dân, lập nên nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á và bảo vệ thành công chính quyền non trẻ trước tình thế "ngàn cân treo sợi tóc". Vì thế, có thể nói, Quân đội ta đã góp phần quan trọng trong sự nghiệp lập quốc.

Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam) thành lập ngày 22-12-1944. Ảnh: tư liệu

Khi thực dân Pháp quay trở lại xâm lược, thực hiện đường lối CTND dưới sự lãnh đạo của Đảng, QĐND Việt Nam tiếp tục làm nòng cốt cho toàn dân đánh giặc. Quân đội đồng hành cùng dân tộc kháng chiến chống thực dân Pháp được thể hiện rất rõ trong Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh ngày 19-12-1946: “... Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc...”. Đây là lời hịch non sông, thức tỉnh tinh thần yêu nước, ý chí quật cường của toàn dân tộc, thôi thúc mọi người đứng lên bảo vệ độc lập, tự do của Tổ quốc. Trong đó “người có súng” chính là Quân đội đóng vai trò lực lượng nòng cốt, chủ lực, cùng toàn dân tộc đánh giặc với phương châm “mỗi người dân là một chiến sĩ”.

Đỉnh cao thắng lợi của đường lối CTND trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp là Chiến dịch Điện Biên Phủ. Để bảo đảm chắc thắng, ngoài tập trung các đơn vị bộ đội chủ lực đủ sức mạnh đập tan tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ bằng cách đánh hiệu quả nhất, Tổng Quân ủy, Chính phủ đã huy động hơn 26 vạn dân công từ khắp các địa phương làm nhiệm vụ vận chuyển lương thực, đạn dược, vũ khí, quân trang... lên mặt trận. Trong điều kiện địa hình hiểm trở, không có phương tiện cơ giới, nhân dân đã dùng xe đạp thồ, gánh bộ, vượt rừng, băng suối để vận chuyển hơn 25.000 tấn hàng hóa, hàng nghìn tấn gạo và hàng chục nghìn tấn vũ khí, đạn dược; dân công hỏa tuyến xây dựng đường sá, cầu cống, mở đường, sửa đường, bắc cầu, làm phà để phục vụ cho hành quân và tiếp tế. Nhiều người dân trực tiếp tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Ở hậu phương, phụ nữ, người già, thiếu niên đảm nhận sản xuất, tiếp tế, chăm sóc thương binh, may vá quân trang, giữ vững hậu phương vững chắc cho tiền tuyến và động viên con em nhập ngũ. Ngày 8-5-1954, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư khen ngợi bộ đội, dân công, thanh niên xung phong và đồng bào Tây Bắc đã chiến thắng vẻ vang ở Điện Biên Phủ: “Quân ta đã giải phóng Điện Biên Phủ. Bác và Chính phủ thân ái gửi lời khen ngợi cán bộ, chiến sĩ, dân công, thanh niên xung phong và đồng bào địa phương đã làm tròn nhiệm vụ một cách vẻ vang”.

Ngày 7-5-1954, toàn bộ Tập đoàn cứ điểm của địch ở Điện Biên Phủ bị tiêu diệt. Lá cờ “Quyết chiến, Quyết thắng” của Quân đội nhân dân Việt Nam tung bay trên nóc hầm tướng De Castries, kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp oanh liệt, đầy hy sinh, gian khổ kéo dài suốt 9 năm. Ảnh tư liệu

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Quân đội ta đã không ngừng lớn mạnh với lực lượng chủ lực gồm các quân, binh chủng, nhiều sư đoàn (từ năm 1973 thành lập các quân đoàn), vũ khí, trang bị ngày càng hiện đại, đã tổ chức đánh thắng nhiều chiến dịch lớn. Đặc biệt, với đường lối CTND được phát triển lên tầm cao mới, Quân đội là lực lượng nòng cốt, cùng với các lực lượng và toàn dân phối hợp, hiệp đồng, phát huy sức mạnh tổng hợp để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Nhân dân không chỉ là hậu phương vững chắc mà còn là chủ thể tham gia chiến đấu trên cả hai miền Nam-Bắc. Hậu phương lớn miền Bắc là điểm tựa vững chắc cho tiền tuyến miền Nam; nhân dân hăng hái lao động sản xuất với tinh thần “mỗi người làm việc bằng hai”, "thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người", cung cấp sức người, sức của cho chiến trường miền Nam trong điều kiện chiến tranh phá hoại của Mỹ vô cùng ác liệt. Cũng ở miền Bắc, Bộ đội Phòng không-Không quân phối hợp với bộ đội địa phương và lực lượng dân quân tự vệ xây dựng được hệ thống phòng không đan xen hỏa lực nhiều tầng, nhiều lớp, đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của địch, điển hình là Chiến thắng Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không cuối năm 1972 bắn rơi nhiều máy bay hiện đại nhất của không quân Mỹ, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris, rút quân về nước.

Quân, dân Hà Nội kiên cường chống trả, chiến thắng chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ.

Ở miền Nam, Quân đội cũng làm nòng cốt cho toàn dân đánh giặc. Các đơn vị bộ đội chủ lực từ miền Bắc vượt đường Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh vào, cùng với Quân giải phóng ở miền Nam phối hợp với LLVT tại chỗ và nhân dân tiến hành các trận đánh, Phong trào Đồng khởi, chiến dịch, rồi Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, đặc biệt là cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 mà đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử do các quân đoàn chủ lực cơ động của Quân đội ta chủ công, tác chiến hiệp đồng quân, binh chủng, cùng với các lực lượng và toàn dân làm nên Đại thắng mùa Xuân 1975. Đây là mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc mà quân và dân ta đã đồng lòng, hợp sức dưới sự lãnh đạo của Đảng để hoàn thành vẻ vang sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, đưa nước ta bước vào kỷ nguyên mới-kỷ nguyên độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã hội.

Xe tăng của Quân Giải phóng tiến vào Dinh Độc Lập ngày 30-4-1975. Nhân dân Sài Gòn đón chào Quân giải phóng chiếm phủ tổng thống ngụy, trưa 30-4-1975. Ảnh tư liệu

Sau Đại thắng mùa Xuân 1975, non song thu về một mối, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Với chức năng đội quân chiến đấu, đội quân công tác, đội quân lao động sản xuất, QĐND Việt Nam đã chuyển 1/3 quân số sang làm nhiệm vụ khôi phục và phát triển kinh tế, góp phần quan trọng vào công cuộc hàn gắn vết thương chiến tranh, đưa đất nước phát triển. Khi xảy ra chiến tranh biên giới Tây Nam, biên giới phía Bắc, Quân đội ta đã cùng nhân dân và các lực lượng chiến đấu kiên cường, bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc, giữ vững cuộc sống bình yên của nhân dân; đồng thời, làm tròn nhiệm vụ quốc tế cao cả, cứu nhân dân Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng.

Từ khi đất nước tiến hành công cuộc đổi mới (năm 1986), phát huy bản chất cách mạng, truyền thống Bộ đội Cụ Hồ, Quân đội ta vừa hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tham mưu chiến lược về quân sự, quốc phòng, bảo vệ vững chắc biên giới đất liền, biển, đảo, giữ vững chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, vừa tích cực tham gia phát triển kinh tế-xã hội, đồng thời là lực lượng đi đầu trong các phong trào: “Đền ơn đáp nghĩa”, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, xây dựng địa bàn an toàn, xây dựng hệ thống chính trị và đời sống văn hóa cơ sở, nhất là ở các địa bàn chiến lược, trọng điểm, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo.

Cùng với đẩy mạnh xây dựng lực lượng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, nâng cao chất lượng tổng hợp, trình độ và khả năng chiến đấu, bảo đảm sẵn sàng chiến đấu thắng lợi trong mọi tình huống, Quân đội còn tổ chức và duy trì các đơn vị, doanh nghiệp kết hợp kinh tế với quốc phòng, xây dựng hàng chục khu kinh tế-quốc phòng trên các địa bàn chiến lược, vùng sâu, vùng xa, biên giới, ven biển và hải đảo... Qua đó, đóng góp hết sức quan trọng vào sự phát triển kinh tế-xã hội gắn với củng cố quốc phòng, an ninh của đất nước, đặc biệt là xây dựng “thế trận lòng dân”, giữ vững ổn định chính trị trên các địa bàn chiến lược. Nhiều doanh nghiệp Quân đội trở thành nòng cốt, tiêu biểu trên các lĩnh vực, như: Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội (Viettel), Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn (nay là Binh đoàn 20-Binh đoàn Kinh tế biển), Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội (MB), Binh đoàn 18-Tổng công ty Trực thăng Việt Nam, Binh đoàn 19-Tổng công ty Đông Bắc... và một số doanh nghiệp, nhà máy thuộc Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng, Tổng cục Hậu cần-Kỹ thuật... đang khẳng định là một bộ phận quan trọng của nền kinh tế quốc dân, góp phần tăng cường tiềm lực kinh tế, quốc phòng của đất nước.

Cùng với đó, Quân đội luôn là lực lượng tiên phong trong ứng phó với các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, đặc biệt là trong công tác phòng, chống và khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, cứu hộ, cứu nạn-thực sự là điểm tựa vững chắc của nhân dân trong những lúc nguy nan, gian khó. Quân đội cũng gương mẫu đi đầu trong công tác xây dựng Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái của thế lực phản động, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; luôn chủ động, tích cực trong công tác hội nhập quốc tế, đối ngoại quốc phòng, tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, góp phần to lớn vào việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Quân đội ta đã xây đắp nên truyền thống vẻ vang Quân đội anh hùng của dân tộc Việt Nam anh hùng, được nhân dân tôn vinh danh hiệu cao quý "Bộ đội Cụ Hồ".

Có thể khẳng định, lịch sử hơn 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, phát triển của Quân đội ta là hành trình trung thành, nỗ lực thực hiện sứ mệnh cách mạng của Đảng, luôn đoàn kết, gắn bó mật thiết với nhân dân, đồng hành phấn đấu vì dân tộc-đất nước và đã đạt được những thành tựu to lớn, vẻ vang, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong suốt chặng đường cách mạng đó, Quân đội ta đã xây đắp nên truyền thống vẻ vang Quân đội anh hùng của dân tộc Việt Nam anh hùng, được nhân dân gọi bằng danh hiệu cao quý "Bộ đội Cụ Hồ"; xứng đáng với lời khen ngợi của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng".

Ảnh trái: Đội hình diễu binh, diễu hành trong Lễ kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, tháng 5-2024. Ảnh phải: Đội hình diễu binh, diễu hành trên đường phố Điện Biên trong Lễ kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, tháng 5-2024. Ảnh: TUẤN HUY