Ngày 29-1 (Mồng 8 Tết Quý Mão) dân làng Thị Cấm, phường Xuân Phương (quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) lại rộn ràng cùng nhau tham gia hội thi kéo lửa, thổi cơm.

Tích xưa truyền lại, dân làng chọn mồng 8 tháng Giêng mở hội thi thổi cơm nhằm tưởng nhớ công của tướng quân Phan Tây Nhạc dưới đời vua Hùng thứ 18 có công đánh đuổi ngoại xâm. Khi đóng quân ở làng Thị Cấm, ông tổ chức thi nấu cơm để tuyển người giỏi việc hậu cần phục vụ quân binh.

Năm 2021, hội thi thổi cơm làng Thị Cấm được công nhận là Di sản văn hóa Phi vật thể Quốc gia.

Bốn đội tham gia thi đại diện cho 4 giáp trong làng, mỗi đội có một bộ kéo lửa được làm bằng tre, bùi nhùi, rơm khô, là những nguyên liệu quen thuộc, gắn bó với đời sống nông nghiệp.

Lễ hội thổi cơm thi gồm có các phần thi: Chạy lấy nước, kéo lửa, thổi cơm theo cách truyền thống với những công cụ thô sơ để tưởng nhớ công ơn của tướng Phan Tây Nhạc. Các cháu nhỏ sẽ đảm nhiệm phần thi lấy nước từ giếng làng cách đó không xa.

Từ đốm lửa nhỏ hùn thành đuốc lửa, thành viên đội kéo lửa nhanh chóng mang về khu vực thi của đội mình.

Có lửa và nước được lấy về từ giếng làng gần đó, các bà, các mẹ đun nước trước.

Người be, người giã các nam thanh niên biểu diễn kỹ thuật giã thóc lấy gạo.

Sau khi giã xong, gạo sẽ được đổ ra, một người giần sàng cho sạch trấu, cám và thổi cơm.

Gạo trắng, nước sôi, những người phụ nữ khéo tay nhất trong đội được lựa chọn để nấu cơm. Từ kéo lửa cho đến nấu thành cơm chỉ diễn ra trong vòng một giờ đồng hồ.

Các nồi cơm được ủ trong đống than rơm để cơm chín đều.

Theo các cụ cao niên trong làng, đội thắng cuộc trong cuộc hội thi nấu cơm năm nào thì năm ấy mọi người trong họ hàng, hàng xóm đó sẽ ấm no, làm ăn thuận lợi.

Để kéo dài thời gian cho cơm được chín đều, các đội sẽ tạo nên những đống tro giống nhau và vùi nồi cơm vào bất kỳ một đống tro, các bô lão trong ban giám khảo sẽ phải tìm nồi cơm trong các đống tro than đó.

Theo các cụ cao niên trong làng, đội thắng cuộc trong cuộc hội thi nấu cơm năm nào thì năm ấy mọi người trong họ hàng, hàng xóm đó sẽ ấm no, làm ăn thuận lợi. Các đội tham gia thi ai nấy đều rất phấn khởi và tự hào vì giữ gìn được truyền thống, nét văn hóa quý báu của làng.

Giám khảo đi kiểm tra phần thi của các đội.

Lần lượt 4 niêu cơm của 4 giáp được các bô lão tìm thấy.

Các niêu cơm được mang về đình làng để diện Thánh và chấm điểm.

Những niêu cơm vùi trong than rơm đen đúa nhưng từng hạt cơm trong niêu vẫn trắng ngần và chín đều.

Bưng mâm diện Thánh, nghi thức xong cũng là lúc bô lão thử cơm chấm điểm các đội tham gia thi, nồi cơm nào trắng, dẻo, thơm ngon nhất sẽ giành chiến thắng.

TUẤN HUY (thực hiện)