Cán bộ là cái gốc của mọi công việc, là nhân tố quyết định thành bại của sự nghiệp cách mạng. Nhìn lại 40 năm đổi mới và hơn ba thập niên xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 3 khóa VII và các nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, XII, XIII, đội ngũ cán bộ của Đảng ta đã trưởng thành mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào những thành tựu phát triển mang tính lịch sử. Công tác cán bộ có bước tiến toàn diện, từ quy hoạch, đào tạo, đánh giá, luân chuyển, bố trí, sử dụng đến kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực... Tuy nhiên, những hạn chế kéo dài như suy thoái, năng lực còn yếu, tư duy nhiệm kỳ, lợi ích nhóm, thiếu trách nhiệm, thiếu quyết đoán… cho thấy yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới đòi hỏi những tiêu chuẩn cao hơn về công tác cán bộ.

Việc Tổng Bí thư Tô Lâm nêu tiêu chí cán bộ “5 có” tại Hội nghị Trung ương 14 (khóa XIII) của Đảng không chỉ là định hướng lựa chọn nhân sự cấp chiến lược, mà còn là sự tổng kết từ thực tiễn, chắt lọc từ lý luận và là định hướng chiến lược để xây dựng đội ngũ cán bộ thời kỳ tự cường quốc gia. Các tiêu chí “có tầm nhìn chiến lược; có năng lực lãnh đạo, chỉ huy quy mô quốc gia; có uy tín chính trị - liêm chính; có khả năng tổ chức thực hiện nghị quyết; có sức bền” là mô hình năng lực mới dựa trên nguyên tắc lãnh đạo của Đảng về công tác cán bộ. Đó là xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu, có bản lĩnh, trí tuệ, phẩm chất, uy tín ngang tầm nhiệm vụ, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững trong giai đoạn mới.

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu khai mạc Hội nghị lần thứ 14, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII.

Hội nghị lần thứ 14, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII.

Suốt quá trình đổi mới, những tư duy đột phá của Đảng đều gắn với đội ngũ cán bộ lãnh đạo có tầm nhìn chiến lược. Thực tiễn chứng minh: Mọi bước ngoặt lớn đều bắt đầu từ sự dũng cảm nhìn thẳng vào sự thật, khát vọng đổi mới và quyết tâm hành động. PGS,TS Nguyễn Viết Thông, nguyên Tổng Thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương, đánh giá: “Đổi mới thắng lợi trước hết là nhờ tầm nhìn chiến lược của Đảng trong việc đặt lợi ích dân tộc lên trên hết. Đó là biểu hiện rõ nhất của “có tầm nhìn chiến lược” trong cán bộ lãnh đạo”.

Tầm nhìn chiến lược ấy được thực tiễn chứng minh qua: Quyết sách đổi mới 1986; mở cửa, hội nhập quốc tế năm 1995; định hình mô hình kinh tế thị trường định hướng XHCN; tầm nhìn Việt Nam đến 2030 và 2045 trở thành nước phát triển, có thu nhập cao... Những quyết sách ấy đều xuất phát từ đội ngũ cán bộ có tư duy hệ thống, dám chịu trách nhiệm và có khả năng dự báo.

Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng tiếp tục đánh giá về xây dựng đội ngũ cán bộ có tầm nhìn dài hạn, có khả năng nhận diện xu thế, dự báo chính xác và chủ động kiến tạo phát triển. Điều đó phù hợp với thực tiễn 40 năm đổi mới, khi những bước tiến lớn đều đến từ sự đổi mới tư duy: Từ tư duy bao cấp sang thị trường, từ đóng sang mở, từ hội nhập bị động sang chủ động dẫn dắt. Những chiến lược lớn như chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, chiến lược biển, chiến lược an ninh phi truyền thống… đều yêu cầu người lãnh đạo phải có tầm nhìn rộng và tư duy tương lai.

Quảng Ninh: Từ tỉnh khai thác than trở thành cực tăng trưởng xanh, trung tâm du lịch - dịch vụ, với mô hình quản trị tiên phong “một cửa liên thông”, phát triển chiến lược vùng. Ảnh: baoquangninh.vn

Từ thực tiễn các địa phương đã chứng minh vai trò quyết định của năng lực lãnh đạo: Quảng Ninh: Từ tỉnh khai thác than trở thành cực tăng trưởng xanh, trung tâm du lịch - dịch vụ, với mô hình quản trị tiên phong “một cửa liên thông”, phát triển chiến lược vùng. Hải Phòng: Bứt phá bằng tư duy “hạ tầng đi trước một bước”, tạo nền tảng thu hút đầu tư công nghệ cao và phát triển kinh tế biển. TP Hồ Chí Minh: Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hình thành mô hình Khu đô thị sáng tạo phía Đông, hạt nhân của kinh tế tri thức. Bắc Giang (trước đây), trong đại dịch COVID-19, đạt thành tựu phục hồi sản xuất nhanh nhất cả nước, cho thấy năng lực hành động và tổ chức thực hiện vượt trội…

GS, TS Tạ Ngọc Tấn, Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương.

GS, TS Tạ Ngọc Tấn, Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, khẳng định: “Để quản trị quốc gia hiện nay, lãnh đạo phải có năng lực điều phối đa ngành, tư duy hệ thống và khả năng hành động khoa học”. Đây cũng là đánh giá mà Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng đặt ra khi nhấn mạnh xây dựng đội ngũ cán bộ “tinh hoa, tiêu biểu”, đủ năng lực quản trị ở tầm quốc gia.

Trong 40 năm đổi mới, uy tín chính trị trở thành thước đo quan trọng nhất của cán bộ. PGS, TS Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, nhấn mạnh: “Những thành công lớn của đổi mới đều gắn với những cán bộ liêm chính, gương mẫu, biết tạo niềm tin”. Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng tiếp tục khẳng định: Tăng cường xây dựng Đảng về đạo đức; siết chặt kỷ luật, kiểm soát quyền lực; coi trọng bảo vệ chính trị nội bộ; đặt việc giữ gìn uy tín của cán bộ gắn liền với uy tín của Đảng.

Một trong những chuyển biến lớn nhất từ nhiệm kỳ XII, XIII là tinh thần hành động mạnh mẽ. Quảng Ninh đi đầu cải cách hành chính. Bắc Giang dẫn đầu giá trị sản xuất công nghiệp nhờ thực thi quyết liệt. Đà Nẵng tiên phong chính quyền điện tử. TP Hà Nội duy trì an toàn, điều hành linh hoạt trong nhiều giai đoạn khó khăn. Đây là minh chứng rõ nhất cho tiêu chí có khả năng tổ chức thực hiện, yếu tố mà Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng khẳng định là “thước đo đúng nhất năng lực thực tiễn của cán bộ”.

Bên cạnh thành tựu, những hạn chế kéo dài khi soi chiếu theo tiêu chí “5 có” thể hiện rõ nguyên nhân chủ quan về tầm nhìn, năng lực, uy tín, hành động và bản lĩnh của một bộ phận cán bộ.

Nổi bật là, một bộ phận cán bộ còn tư duy nhiệm kỳ, thiếu khả năng dự báo, ngại đổi mới, thiếu khát vọng phát triển. GS, TS Phùng Hữu Phú, nguyên Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, chỉ rõ: “Có cán bộ chỉ thấy cái lợi trước mắt mà không thấy được chiến lược lâu dài; chỉ giải quyết sự vụ mà thiếu tầm nhìn tổng thể”. Nhiều dự án treo, quy hoạch vỡ, đầu tư công dàn trải… đều có dấu ấn của tư duy ngắn hạn.

Một bộ phận cán bộ chưa theo kịp xu thế: Chuyển đổi số, công nghệ mới, quản trị rủi ro, hội nhập quốc tế...

Hai là, một bộ phận cán bộ chưa theo kịp xu thế: Chuyển đổi số, công nghệ mới, quản trị rủi ro, hội nhập quốc tế... Không ít cán bộ chưa hiểu đúng quản trị quốc gia hiện đại: Đó không phải là quản lý hành chính mà là quản trị phát triển. Sự lạc hậu về tư duy dẫn đến trì trệ trong hành động.

Ba là, nhiều vụ việc lớn từ Trung ương đến địa phương thời gian qua cho thấy: Suy thoái đạo đức, lợi ích nhóm, vi phạm kỷ luật, lạm quyền, tham nhũng đã làm xói mòn niềm tin nhân dân. Từ năm 2016 đến nay, hàng trăm cán bộ cấp cao bị xử lý. Đây là cảnh báo sâu sắc: Uy tín chính trị là điều không thể tự có, mà phải được xây dựng bằng công việc, bằng liêm chính.

Bốn là, một số nơi Nghị quyết ban hành nhiều nhưng triển khai chậm. Công việc dồn ứ, thiếu quyết đoán; hiệu quả thấp do sợ trách nhiệm, “dĩ hòa vi quý”. TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, phân tích: “Một trong những yếu kém lớn nhất hiện nay là sự thiếu quyết đoán, sợ sai. Điều đó làm chậm sự phát triển”.

Năm là, một số cán bộ thiếu bản lĩnh trước sức ép dư luận, cạnh tranh thông tin, áp lực truyền thông, phản ứng của xã hội. Hệ quả là xuất hiện tâm lý né tránh, trì hoãn, không dám đổi mới.

Một là, bài học về tầm nhìn quyết định thành công: Các địa phương bứt phá như Quảng Ninh, Hải Phòng, Bắc Giang (nay là Bắc Ninh)… đều có lãnh đạo hội tụ nhiều yếu tố của “5 có”. Đây cũng là bài học xuyên suốt trong tổng kết 40 năm đổi mới: Phát triển bắt đầu từ đổi mới tư duy.

Hai là, bài học về uy tín chính trị gắn với sự đoàn kết - phát triển: Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng khẳng định: Uy tín người đứng đầu quyết định uy tín của tổ chức; đoàn kết trong Đảng là nhân tố sống còn.

Ba là, bài học về hành động, thước đo chân thật nhất: Không có kết quả thì không có uy tín. Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng tiếp tục nhấn mạnh đổi mới phương pháp lãnh đạo; siết chặt kỷ luật; đề cao trách nhiệm người đứng đầu; lấy kết quả thực tiễn làm tiêu chí đánh giá.

Bốn là, bài học về sức bền trước thách thức mới: Thế giới biến động nhanh hơn, rủi ro phức tạp hơn đòi hỏi cán bộ phải có sức chịu đựng áp lực, bản lĩnh và khả năng ứng biến.

Từ thực tiễn 40 năm đổi mới đến yêu cầu cấp bách xây dựng đội ngũ cán bộ “5 có” cho thấy: Thành tựu của đất nước có dấu ấn quyết định từ đội ngũ cán bộ; những hạn chế lớn nhất cũng bắt nguồn từ cán bộ.

Từ thực tiễn 40 năm đổi mới đến yêu cầu cấp bách xây dựng đội ngũ cán bộ “5 có” cho thấy: Thành tựu của đất nước có dấu ấn quyết định từ đội ngũ cán bộ; những hạn chế lớn nhất cũng bắt nguồn từ cán bộ. Đất nước bước vào giai đoạn chiến lược mới, hướng tới mục tiêu năm 2045 trở thành nước phát triển, có thu nhập cao càng đòi hỏi đội ngũ cán bộ phải thực sự tinh hoa, có phẩm chất, năng lực, uy tín ngang tầm nhiệm vụ. Tiêu chí cán bộ “5 có” của Tổng Bí thư Tô Lâm chính là sự tổng kết khoa học từ thực tiễn, kế thừa và phát triển từ tư tưởng Hồ Chí Minh. Đây là kim chỉ nam cho việc xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo của Đảng trong thời kỳ tự cường quốc gia, chủ động hội nhập, phát triển bền vững và bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

(Còn nữa)