Các hệ giá trị Việt Nam- “ngọc” càng mài càng sáng
Hệ giá trị quốc gia phản ánh sức mạnh và bản sắc quốc gia, thể hiện ý chí, lý tưởng của cộng đồng các dân tộc, có vai trò định hướng tương lai đối với hoạt động của con người. Hơn nữa, hệ giá trị quốc gia không chỉ là những giá trị được hun đúc từ trong quá khứ dựng xây, bảo vệ và phát triển đất nước mà còn đang được xây dựng trở thành hệ giá trị lý tưởng, phản ánh ý chí, niềm tin vào tương lai của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
GS, TS Hồ Sĩ Quý (Viện Thông tin khoa học xã hội, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) khẳng định: Với bản chất là phản ánh sức mạnh và bản sắc quốc gia, hệ giá trị quốc gia, nếu được xây dựng thành công, sẽ trở thành động lực tinh thần có ý nghĩa, để cộng đồng các dân tộc Việt Nam, Chính phủ và các chủ thể xã hội, các tầng lớp dân cư… giải phóng tối đa nội lực và tiềm năng, thu hút các nguồn lực thời đại hợp lý từ cộng đồng quốc tế, thực hiện những mục tiêu mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra với các mốc cụ thể trong tương lai.
Hệ giá trị quốc gia tồn tại một cách khách quan, tất yếu ở mỗi quốc gia, dân tộc, đất nước. Trên thế giới, không có quốc gia nào là không có hệ giá trị quốc gia. Hệ giá trị đó được hình thành trên nền tảng tích hợp các giá trị phổ quát chung của nhân loại và các giá trị đặc thù quốc gia-dân tộc, đất nước.
GS, TS Võ Khánh Vinh, nguyên Phó chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam cho rằng: Hệ giá trị quốc gia chính là “hệ đường ray” để xác định, gắn kết các phương hướng cơ bản của việc xây dựng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, những định hướng lớn về sự phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước.
Theo GS, TS Đinh Xuân Dũng, nguyên Phó chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương: Hệ giá trị quốc gia là sự tổng hợp có tầm khái quát cao nhất, tiêu biểu và mang ý nghĩa đặc trưng của quốc gia – dân tộc được đúc kết từ lịch sử, truyền thống, từ thực tiễn và có giá trị định hướng tương lai.
Theo kinh nghiệm của một số quốc gia ở châu Á, châu Âu, các kết quả nghiên cứu về giá trị quốc gia, giá trị con người, ở các mức độ khác nhau, đều được cơ quan có thẩm quyền thảo luận và thông qua, trở thành một văn bản có tính định hướng giúp mọi người và toàn xã hội tự nguyện, tự giác thực hiện. Đó là một nhân tố quan trọng tạo nên một xã hội dân chủ, kỷ cương và văn hóa cao.
Nói về tầm quan trọng của hệ giá trị quốc gia, GS Hoàng Chí Bảo, nguyên Ủy viên Hội đồng lý luận Trung ương cho rằng: Hệ giá trị quốc gia là những giá trị gốc, nền tảng. Từ hệ giá trị này mà xây dựng hệ giá trị văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, mang đặc trưng dân tộc, nhân văn, dân chủ, khoa học. Hệ giá trị văn hóa gia đình, hệ giá trị chuẩn mực con người Việt Nam cũng sẽ được xây dựng phù hợp với hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị quốc gia Việt Nam.
Để hệ giá trị quốc gia trở thành điểm tựa tinh thần và đưa ra nhận định về vấn đề xây dựng hệ giá trị quốc gia, GS, TS Trần Văn Phòng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẳng định: Mỗi quốc gia, dân tộc trên con đường xây dựng và phát triển luôn xây dựng cho mình một hệ thống giá trị nhất định, hay còn gọi là hệ giá trị quốc gia. Hệ giá trị quốc gia vừa là đích đến vừa như là tiêu chuẩn để đánh giá ý nghĩa của các sự vật, hiện tượng đối với cá nhân, cộng đồng xã hội, quốc gia, trở thành điểm tựa tinh thần để mọi cá nhân, cộng đồng xã hội và cả quốc gia vươn theo, hướng tới.
Theo PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, hiện nay, trong bối cảnh đất nước ta đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, sự thay đổi nhanh chóng của các điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội đang có những tác động lớn lao tới hệ giá trị con người Việt Nam. Bên cạnh những giá trị tốt đẹp tiếp tục được củng cố và phát huy, thì cũng có không ít biểu hiện “lệch chuẩn”, hành vi “phản giá trị”, ứng xử vô văn hóa xuất hiện ngày càng nhiều trong cuộc sống.
GS, TS Đinh Xuân Dũng, nguyên Phó chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương cho rằng: “Văn hóa Việt Nam đã hun đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam”. Đó là một sự thật lịch sử, không thể phủ nhận. Vậy những giá trị cao đẹp, bền vững nào trong quá khứ phải được bảo vệ, phát huy để nó không chỉ là di sản nhằm chiêm ngưỡng mà phải trở thành sức mạnh nội sinh trong phẩm giá, nhân cách con người Việt Nam đương đại và tương lai. Các văn kiện của Đảng đã nhiều lần chỉ ra các giá trị truyền thống đó để gợi mở cho công tác nghiên cứu, tiếp tục trao đổi khoa học đi tới thống nhất.
Nêu quan điểm về nguyên tắc xác định hệ giá trị quốc gia trong giai đoạn hiện nay, GS, TS Từ Thị Loan, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật Quốc gia Việt Nam cho rằng: Hệ giá trị quốc gia phải kết hợp hài hòa giữa các giá trị thiết thân của dân tộc Việt Nam với các giá trị phổ quát, tiến bộ của thời đại và nhân loại. Hệ giá trị quốc gia không nên quá cao siêu, xa vời, ít tính khả thi, mà phải có sự cân đối, hài hòa giữa ý chí của tầng lớp lãnh đạo với điều kiện thực hiện và sự đồng thuận của người dân, phải xuất phát từ những mong đợi của nhân dân để họ tự giác chung tay thực hiện.
PGS, TS Nguyễn Thế Kiệt, nguyên Phó viện trưởng Viện Triết học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh nêu quan điểm: Ở Việt Nam, việc xây dựng hệ giá trị quốc gia trong giai đoạn hiện nay đòi hỏi phải kế thừa các giá trị truyền thống nói chung (trong đó có các giá trị chung, có tính phổ quát cao) đã có, đồng thời phát triển lên một tầm cao mới phù hợp với điều kiện xã hội - lịch sử hiện tại. Do đó, việc xác định hệ giá trị quốc gia ở Việt Nam hiện nay cần lưu ý các nguyên tắc sau: Một là, xác định giá trị tinh thần truyền thống dân tộc quốc gia (nhất là các giá trị chung có tính phổ quát), lấy đó làm cơ sở để xây dựng hệ giá trị quốc gia; hai là, xây dựng hệ giá trị phải tuân theo quy luật kế thừa trong sự phát triển, bảo đảm thống nhất giữa truyền thống và hiện đại; ba là, xây dựng hệ giá trị quốc gia ở Việt Nam trên cơ sở thế giới quan, phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm của Đảng ta về giá trị và hệ giá trị quốc gia.
Đảng và Nhà nước là chủ thể quan trọng trong việc đề xuất các đường lối, chủ trương, chính sách và tổ chức lãnh đạo nhân dân thực hiện trong quá trình xây dựng hệ giá trị quốc gia.
Việc gìn giữ, phát huy và phát triển các hệ giá trị, trong đó có hệ giá trị quốc gia - hệ giá trị nền tảng, tiên quyết, chi phối các hệ giá trị khác là vấn đề cấp bách hơn bao giờ hết. Hệ giá trị quốc gia sẽ góp phần đoàn kết, quy tụ toàn thể nhân dân Việt Nam hướng đến những mục tiêu chung, tạo nên sức mạnh tổng hợp để xây dựng một đất nước độc lập, tự chủ, hùng cường phồn vinh và hạnh phúc.
Xây dựng và củng cố hệ giá trị quốc gia là một công cuộc lâu dài, khó khăn, rất cần sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, sự triển khai một cách đồng bộ, căn cơ các giải pháp, sự đồng tình ủng hộ của các tầng lớp nhân dân. Công việc này phải được tiến hành bền bỉ, kiên trì, thường xuyên, không chạy theo hình thức, phong trào. Có như vậy thì hệ giá trị quốc gia mới thực sự đi vào đời sống của nhân dân.
- Nội dung: KHÁNH HUYỀN, THU THỦY, NGUYỄN THẢO, TRẦN YẾN
- Ảnh: Báo QĐND, CTV, TUẤN HUY
- Kỹ thuật, đồ họa: TÔ NGỌC