Từ các phường nội đô đến xã ngoại thành, những mô hình “phường thông minh”, “xã thông minh”, camera AI, dữ liệu số tổng hợp hay hồ sơ sức khỏe điện tử đang làm thay đổi căn bản cách hành chính ở Hà Nội phục vụ người dân. Không chỉ là câu chuyện công nghệ, đó là sự chuyển biến đồng bộ về tư duy và hành động của đội ngũ cán bộ cơ sở - những người đang biến chuyển đổi số thành phong trào xã hội rộng lớn. Khi con người làm chủ công nghệ, khoảng cách giữa chính quyền và người dân được thu hẹp, mở ra diện mạo mới cho quản trị đô thị Thủ đô.

Chuyển đổi số tại Hà Nội đang được xác định là yêu cầu cấp thiết để thúc đẩy mô hình quản lý phi địa giới và số hóa quy trình hành chính. Tinh thần này được cụ thể hóa mạnh mẽ qua Chỉ thị số 08 ngày 29-4-2025 của Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội: “Không giấy tờ - Không tiếp xúc - Toàn trình - Liền mạch”.

Chuyên viên Trần Thị Tuyết Phương (phải) trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân.

Trong cải cách hành chính, những thay đổi này đang mang lại hiệu quả. Tại điểm phục vụ hành chính công phường Tây Hồ, chuyên viên Trần Thị Tuyết Phương cho biết: “Công dân, dù là người Tây Hồ hay từ các địa phương khác, đều có thể sử dụng thiết bị tại điểm Hành chính công 657 Lạc Long Quân để nộp hồ sơ qua Cổng Dịch vụ công Quốc gia, kể cả nộp về các tỉnh, thành khác”.

Sự liên thông dữ liệu, đặc biệt qua ứng dụng VNeID, đã gỡ bỏ những rào cản thủ tục ám ảnh người dân nhiều năm qua. Điển hình là thủ tục đăng ký kết hôn: Nếu trước đây công dân phải về tận quê để xin xác nhận tình trạng hôn nhân, thì nay, trách nhiệm xác minh thuộc về UBND phường qua dữ liệu dân cư, giúp việc xử lý diễn ra nhanh chóng.

Là người trực tiếp thụ hưởng dịch vụ, chị Lê Thị Hạt, kế toán Công ty cổ phần LRV Việt Nam, cho biết trước đây, nhiều lần đi nộp hồ sơ thuế hay hồ sơ bảo hiểm trực tiếp, chị không biết phải mang theo những giấy tờ gì nên phải đi lại nhiều lần, rất mất thời gian. Nhưng kể từ khi làm thủ tục trực tuyến, mọi giấy tờ cần thiết đã được liệt kê cụ thể, chỉ cần điền và kê khai thông tin. Nếu có sai sót thì sẽ được yêu cầu bổ sung và “ngồi ở nhà làm, rất tiện lợi”.

Giao diện nơi 4 thủ tục hành chính trong Đảng được Thành ủy Hà Nội tích hợp lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia.

Ngày 19-5-2025, Văn phòng Thành ủy Hà Nội đã tích hợp thành công 4 thủ tục hành chính của Đảng lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia, bao gồm: Thu, nộp đảng phí; lấy ý kiến nhận xét của chi ủy, chi bộ đối với đảng viên thực hiện nhiệm vụ nơi cư trú; chuyển sinh hoạt Đảng chính thức; và chuyển sinh hoạt Đảng tạm thời. Tự hào là chi bộ đầu tiên trong khối doanh nghiệp của xã Thanh Trì được thành lập sau khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp chính thức đi vào hoạt động, Bí thư chi bộ, Tổng giám đốc Công ty cổ phần LRV Việt Nam Đỗ Hoàng Long cho biết, nhờ số hóa, anh tiếp cận sổ tay Đảng viên điện tử dễ dàng, nộp Đảng phí nhanh, thuận tiện, minh bạch qua ứng dụng VNeID có liên kết với ngân hàng và phổ biến các văn bản, hướng dẫn nhanh chóng đến từng đảng viên.

Xác định chuyển đổi số và cải cách hành chính là giải pháp động lực, mang lại lợi ích thực sự cho người dân, có vai trò quyết định thành công của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Đống Đa Nguyễn Ngọc Việt cho biết phường Đống Đa sớm thành lập các tổ chuyển đổi số cộng đồng, tiếp cận đến từng người dân, doanh nghiệp để hỗ trợ, hướng dẫn áp dụng công nghệ số; triển khai đồng bộ, hiệu quả 4 thủ tục hành chính trong Đảng tích hợp trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia; triển khai mô hình “một cửa điện tử” hiện đại, niêm yết 320 thủ tục kèm mã QR tại tổ dân phố, 100% văn bản hành chính áp dụng chữ ký số… Vì vậy, tỷ lệ hồ sơ nộp trực tuyến đạt gần 80%.

Các đại biểu dự khai mạc triển lãm "Chuyển đổi số - Tiên phong từ đảng viên” chào mừng Đại hội Đại biểu Đảng bộ phường Đống Đa lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030.

Từ nền tảng hành chính số, các địa phương đang tiến tới xây dựng mô hình “phường, xã thông minh” phù hợp đặc thù và giải quyết những bài toán cụ thể của địa phương mình.

Tại xã đảo Minh Châu, vượt qua rào cản địa lý nổi lên như một điểm sáng về tư duy quản trị số. Theo đó, địa phương này đã ban hành kế hoạch chuyển đổi số với 59 đầu việc cụ thể và đặt mục tiêu phủ sóng 5G toàn xã vào quý I-2026. Đáng chú ý, Minh Châu đang nghiên cứu các giải pháp công nghệ cao để giải quyết mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế và môi trường.

Tổng Bí thư Tô Lâm dự Ngày hội đại đoàn kết toàn dân tộc với nhân dân phường Thượng Cát, TP Hà Nội.

Với quyết tâm xây dựng “xã thông minh” gắn với các sản phẩm thông minh dựa trên việc phát huy nội lực và thế mạnh của địa phương, xã đang tìm giải pháp quản lý hiệu quả môi trường. Trước nguồn phát thải từ đàn bò khoảng 3.000 con, xã dự kiến phối hợp với chuyên gia tư vấn phần mềm để theo dõi và đánh giá chất lượng không khí. Địa phương định hướng phát triển du lịch sinh thái nên yếu tố môi trường rất quan trọng. Hơn nữa, xã cũng đang ấp ủ mô hình “nông dân số” với phần mềm “vườn số” (số hóa các thửa ruộng, đất canh tác để hỗ trợ người dân cảnh báo dư lượng về thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật; cảnh báo về chất lượng không khí ô nhiễm; hỗ trợ và theo dõi sản lượng sữa cho đàn bò để điều tiết được đầu ra-đầu vào và đảm bảo chất lượng sữa theo quy chuẩn của bên thu mua là Công ty Vinamilk) và mô hình Farm 57. Theo đó, “từ khâu đầu vào, chăm bón, thu hoạch đến đóng gói, logistics đều theo một quy trình trên môi trường số hóa”, vừa đảm bảo chất lượng sản phẩm theo chuẩn thu mua, vừa minh bạch hóa sản phẩm, mang lại tiện ích cho cả người làm và người mua.

Địa phương cũng đang phối hợp với một số đơn vị và chuyên gia để ứng dụng phần mềm dự báo, cảnh báo thiên tai và ngập lụt phù hợp với điều kiện thực tế, bởi mỗi mùa mưa lũ, địa phương này trở thành “rốn lũ”, phương tiện duy nhất giúp người dân kết nối với bên ngoài là phà. Đáng chú ý, đây là địa phương đầu tiên trong cả nước triển khai chăm sóc sức khỏe toàn dân và thiết lập hồ sơ sức khỏe điện tử cho người dân chỉ 17 ngày sau khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động. Đến nay, 100% người dân đã có hồ sơ sức khỏe điện tử.

Những đổi mới tại Minh Châu cho thấy xu hướng chuyển đổi mạnh mẽ đang lan rộng, trong đó phường Phú Thượng cũng là một điểm sáng với nhiều giải pháp công nghệ đồng bộ. Phó chủ tịch UBND phường Phú Thượng Bùi Thế Cường cho biết phường xây dựng mô hình thông minh dựa trên ba trụ cột: Chính quyền số - Kinh tế số - Xã hội số.

Theo đó, Phú Thượng đẩy mạnh ứng dụng các phần mềm trong giải quyết thủ tục hành chính, hướng tới mục tiêu 100% hồ sơ được xử lý trực tuyến toàn trình. Cùng với đó là việc tiếp tục cải cách hành chính, rút ngắn quy trình, giảm thời gian chờ đợi, nâng cao chất lượng phục vụ người dân. Địa phương đang làm điểm về lắp đặt camera AI. Hệ thống này không chỉ phục vụ giám sát an ninh, giao thông mà còn hỗ trợ cảnh báo cháy nổ và vấn đề vệ sinh môi trường. Phòng PC09 Công an thành phố cũng phối hợp khảo sát, triển khai camera AI tại các trường học trên địa bàn nhằm ngăn chặn, phòng ngừa bạo lực học đường.

Phú Thượng ra mắt Tour du lịch trải nghiệm “Một ngày cùng Di sản Phú Thượng” nhằm giới thiệu tới nhân dân và du khách chiều sâu lịch sử và bản sắc của vùng đất giàu truyền thống ven sông Hồng.

Phú Thượng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để phát triển làng nghề xôi truyền thống, đồng thời số hoá các di tích trên địa bàn nhằm bảo tồn và lan toả giá trị văn hoá, phục vụ phát triển du lịch cộng đồng; tích cực tuyên truyền, nâng cao nhận thức của nhân dân trong việc xây dựng công dân số, gia đình số và tổ dân phố số.

Kinh nghiệm chỉ ra, dù hạ tầng hiện đại đến đâu, yếu tố con người vẫn đóng vai trò quyết định. Theo Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Minh Châu Nguyễn Đức Tiến: “Con người ở đây là cán bộ công chức phải thạo đầu tiên, sau đó đến cán bộ Đảng viên và thứ ba là nhân dân. Quan trọng là mình phải “cầm tay chỉ việc” và thay đổi nhận thức để người dân hưởng ứng, người dân thực hiện và người dân làm theo”.

Đến nay cán bộ xã đã được đào tạo các lớp cơ bản, được trang bị đầy đủ 100% chữ kỹ số và phần mềm AI do VNPT phát triển để hỗ trợ công việc. Theo đồng chí Bí thư, khi mỗi cán bộ công chức có được trình độ, kỹ năng về chuyển đổi số họ cũng sẽ là những giảng viên, tuyên truyền viên để hỗ trợ người dân. Minh chứng cho tư duy này là trường hợp của chị Lê Thị Thu, cán bộ Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể Thao xã Minh Châu. Chị đã tự nghiên cứu ứng dụng AI để giải quyết khó khăn về giọng đọc, biên tập và dựng clip, biến công nghệ thành trợ thủ đắc lực cho công việc hằng ngày.

AI được ứng dụng vào triển khai công việc, như phát thanh tuyên truyền, xây dựng chương trình công tác kế hoạch, ghi chép biên bản. Các tổ chuyển đổi số của 7 khu dân cư cũng đã được kiện toàn và hoạt động tương đối hiệu quả thông qua các chiến dịch, như chiến dịch “45 ngày đêm” của thành phố; cấp đổi mới thẻ Đảng viên, làm sạch dữ liệu Đảng viên; làm mới và làm sạch dữ liệu về đăng ký giấy phép và đăng ký xe, và sắp tới cập nhật dữ liệu đất đai. Xã cũng được thành phố quan tâm làm thí điểm dạy AI và Robotic trong các trường học, triển khai đầu tiên trong số 126 xã, phường của thành phố.

Thanh Trì quyết tâm đưa chuyển đổi số trở thành một phần tất yếu trong đời sống, gắn liền với xây dựng đô thị thông minh, hiện đại, nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân.

Tại xã Thanh Trì, sự vào cuộc của con người cũng tạo nên những bước nhảy vọt. Đồng chí Nguyễn Văn Lợi, Phó chủ tịch xã cho biết, địa phương đã thành lập tổ chuyển đổi số cộng đồng với nòng cốt là thanh niên để hướng dẫn người dân ngay tại nhà văn hóa. Nhờ sự quyết liệt trong “cầm tay chỉ việc” và nâng cao nhận thức, thứ hạng của xã trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia đã được nâng lên: Từ vị trí 80/126 (hồi tháng 7) vươn lên đứng thứ 4/126 chỉ sau vài tháng. Đồng chí Lợi lý giải: Kết quả này là do nhận thức, trình độ tiếp cận dịch vụ số của người dân tốt, cùng sự yêu cầu bắt buộc người làm được phải trực tiếp thực hiện.

Nhìn rộng ra, những kết quả trên cho thấy khi con người thay đổi, chuyển đổi số sẽ thay đổi; và điều này tiếp tục được minh chứng tại phường Tây Hồ. Theo Phó bí thư Thường trực, Phó chủ tịch UBND phường Tây Hồ Nguyễn Quốc Thịnh, đối với phường Tây Hồ, mỗi cán bộ, công chức, viên chức, người lao động phải là “người dẫn đường trong hành trình số hóa”, mỗi đoàn thể phải là “ngọn lửa lan tỏa tinh thần chuyển đổi số”, và mỗi người dân phải là “hạt nhân của xã hội số”, nơi công nghệ phục vụ con người và con người làm chủ công nghệ. Phường đang từng bước để chuyển đổi số trở thành nếp sống thường nhật trong cộng đồng, biến chuyển đổi số thành phong trào xã hội rộng lớn, để mỗi người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà còn trở thành chủ thể tích cực tham gia, bởi “chuyển đổi số chính là con đường ngắn nhất để chính quyền gần dân hơn, để người dân được phục vụ tốt hơn”.

Tại Minh Châu, UBND xã đã mạnh dạn giao quyền đến từng cán bộ chuyên môn, gắn với đánh giá bằng KPI, tạo động lực và tăng tính minh bạch trong công vụ. Phó chủ tịch UBND xã Đinh Tuấn Anh cho biết: Việc trực thuộc UBND Thành phố giúp địa phương được phân cấp sâu hơn trong giải quyết thủ tục hành chính, quản lý trật tự xây dựng, đất đai, an sinh và phát triển kinh tế - xã hội. Nhờ đó, xã chủ động xử lý tình huống, rút ngắn thời gian xin ý kiến và nhanh chóng ban hành quy trình nội bộ “rõ người - rõ việc”, đồng thời đào tạo, phân công lại đội ngũ theo hướng đề cao trách nhiệm cá nhân.

Bí thư Đảng ủy xã Minh Châu Nguyễn Đức Tiến cho rằng, phân quyền không chỉ giúp cán bộ phát huy năng lực, chủ động trong công việc mà còn xóa bỏ tâm lý “xin - cho”, hình thành mô hình chính quyền “biết - quyết - làm - chịu trách nhiệm”. Tuy nhiên, áp lực đổi mới cũng buộc cán bộ cơ sở phải nâng cao trình độ, nắm vững pháp luật và giữ kỷ cương, tránh biểu hiện lạm quyền.

Xe dịch vụ công lưu động của Trung tâm phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội hỗ trợ người dân thực hiện các thủ tục hành chính.

Một điểm nổi bật tại nhiều phường, xã sau khi vận hành mô hình chính quyền 2 cấp là cách thức phối hợp trong toàn hệ thống chính trị. Địa phương đã được trao quyền tự chủ cao hơn trong quản lý trật tự đô thị, vệ sinh môi trường, an sinh xã hội, xử lý kiến nghị của người dân và thực thi công vụ tại cơ sở. Nhiều khâu trong quy trình cấp phép và xử phạt hành chính được phân quyền trực tiếp, giúp rút ngắn thời gian giải quyết, đặc biệt là các thủ tục về kinh doanh, xử lý vi phạm và các vấn đề dân sinh vốn trước đây phải chờ quận phê duyệt. Với phương châm “việc của dân là việc chung”, Đảng ủy, UBND và các tổ chức đoàn thể đã xóa bỏ ranh giới cứng nhắc giữa chức năng Đảng - chính quyền - đoàn thể, có việc của dân là cùng vào cuộc giải quyết.

Trong buổi sáng làm việc tại xã Minh Châu, chúng tôi chứng kiến một ví dụ sinh động về cách chính quyền cơ sở lắng nghe và xử lý kiến nghị của người dân. Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã Nguyễn Danh Chương đang tiếp cô Hoàng Thị Đức (khu 5, thôn Chu Châu), nghe phản ánh việc gia đình cô đã tự giác tháo dỡ phần công trình lấn chiếm để mở rộng đường chung từ đầu năm 2025. Tuy nhiên, đến nay một số hộ dân khác trong ngõ vẫn chưa thực hiện việc này. Tuy chính quyền đã tuyên truyền, vận động và từng bước tháo gỡ các vướng mắc liên quan, nhưng do mong muốn thấy chuyển biến cụ thể, cô Đức đã trực tiếp gặp đồng chí Chương để bày tỏ ý kiến.

Cuộc trao đổi diễn ra trong không khí cởi mở, thẳng thắn. Đồng chí Chương lắng nghe kỹ lưỡng, rồi giải thích lộ trình xử lý bằng sự điềm tĩnh của một cán bộ, đồng thời là người con Minh Châu. Anh khẳng định, cấp ủy và chính quyền xã đang thực hiện đúng quy định, từng bước tháo gỡ vướng mắc để bảo đảm sự công bằng giữa các hộ. Khi buổi tiếp dân kết thúc, chúng tôi thấy rõ sự thay đổi trong tâm trạng của cô Đức - đến với tâm lý bức xúc, nhưng ra về trong sự yên tâm và đồng thuận.

Quan sát buổi tiếp dân ấy, có thể cảm nhận rõ cách vận hành của mô hình mới đã tạo ra sự chuyển dịch thực chất: Chính quyền không chỉ quản lý mà đang tiến tới “quản trị” - gần dân hơn, giải thích cặn kẽ hơn và chịu trách nhiệm đến cùng với từng phản ánh của người dân.

Đồng chí Chương cho biết, nhiều công việc tuy thuộc trách nhiệm của chính quyền, nhưng Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể vẫn phải tham gia sâu, từ vận động nhân dân ra quân vệ sinh môi trường đến tổ chức các phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao. Đặc biệt, do nhiều cán bộ lãnh đạo xã được điều động từ nơi khác về, chưa am hiểu phong tục, tập quán địa phương, vai trò dẫn dắt, kết nối của MTTQ và các tổ chức đoàn thể càng trở nên quan trọng, nhất là vai trò cầu nối giữa chính quyền với người dân.

Bài 4: Điểm nghẽn và cuộc cách mạng tư duy