Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam là 1 trong 6 bảo tàng quốc gia và là bảo tàng đứng đầu hệ thống các bảo tàng trong Quân đội. Để phát huy giá trị lịch sử của hiện vật tới đông đảo công chúng, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đang được đầu tư xây dựng mới với quy mô lớn và hiện đại tại phường Tây Mỗ và Đại Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội.

C-130 “tiếp đất” an toàn

Trong giai đoạn 1, Bảo tàng sẽ trưng bày 6 chủ đề theo tiến trình lịch sử, hiện vật khối lớn ngoài trời ở phía trước và dự kiến phần nội dung trưng bày của giai đoạn 1 sẽ được đưa vào vận hành, phục vụ khách tham quan vào đầu tháng 7-2024. Giai đoạn 2 của dự án sẽ trưng bày ở tầng hai và tầng ba với 8 chuyên đề, 7 bộ sưu tập và 12 chuyên ngành quân sự.

Phía ngoài trời là các không gian trải nghiệm, tương tác, trưng bày các tác phẩm nghệ thuật điêu khắc cũng như khu phục dựng các công trình quân sự tiêu biểu như: Trận địa cọc Bạch Đằng, chiến trường Điện Biên Phủ, tuyến đường Trường Sơn, địa đạo Củ Chi...

Những ngày này, các đơn vị thi công đang gấp rút hoàn thành nhiều hạng mục, chuẩn bị cho ngày ra mắt công chúng. Cùng với tiến độ xây dựng Bảo tàng, được biết hiện nay, phần nội dung trưng bày trong nhà đang được Bảo tàng phối hợp với các đơn vị triển khai rất tích cực.

Đối với Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, tiêu biểu nhất trong hệ thống các hiện vật là 4 Bảo vật Quốc gia, trong đó có 2 máy bay MIG-21, số hiệu 4324 và 5121, xe tăng T54B số hiệu 843, Bản đồ quyết tâm chiến đấu trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Bên cạnh 4 Bảo vật quốc gia, Bảo tàng còn nhiều hiện vật đặc sắc gắn với các nhân vật, sự kiện đã làm nên những kỳ tích trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc. Trong đó phải kể đến những vũ khí, khí tài lớn đã được đưa về và hiện nay đang trưng bày cả trong nhà và ngoài trời của Bảo tàng như Bộ khí tài S-75 đã sử dụng trong kháng chiến chống Mỹ cũng như trong thời kỳ sau năm 1975; máy bay Su-22 của Trung đoàn 921, Sư đoàn 371 sử dụng trong 2 cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Tây Nam của Tổ quốc, trong huấn luyện sẵn sàng chiến đấu và bảo vệ chủ quyền biển đảo.

Hiện vật khối lớn trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam ở địa điểm mới.

Thượng tá Lê Vũ Huy, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam cho biết: “Chúng tôi đang triển khai sưu tầm và đưa các hiện vật đã sưu tầm trong những năm trước đây đang gửi ở các đơn vị để đưa về bảo tàng như: Xe thiết giáp M-113, Xe lội nước bánh xích K-61, ô tô vận tải ZIL-157… hay các hiện vật thể khối lớn khác như máy bay C-130 là máy bay vận tải của quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam và nhiều vũ khí, khí tài lớn khác mà chúng tôi sưu tầm trong nhiều năm đang gửi tại các đơn vị để trưng bày phục vụ cho giai đoạn 1. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng đang triển khai các dự án tư liệu hóa, số hóa toàn bộ hiện vật của bảo tàng và xây dựng các chương trình giáo dục di sản; thuyết minh tự động… để có thể sẵn sàng phục vụ khách tham quan vào giữa năm 2024”.

Thượng tá Phạm Vũ Sơn, Trưởng phòng Sưu tầm, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, người được giao nhiệm vụ tham gia tiếp nhận, vận chuyển máy bay C-130 để trưng bày tại Bảo tàng chia sẻ: "Hoàn thiện hệ thống trưng bày ngoài trời của Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam tại vị trí mới ngoài những hiện vật đã có chúng tôi còn đưa về khu đất mới hơn 20 hiện vật khối lớn, trong đó đặc biệt là chiếc máy bay C-130, đây là một trong những hiện vật có kích thước lớn nhất và quãng đường vận chuyển xa nhất. Để vận chuyển được các hiện vật khối lớn về đến khu đất mới của Bảo tàng chúng tôi đã triển khai những nội dung như tháo dỡ theo đúng kỹ thuật để khi đưa về khu trưng bày mới cũng được lắp dựng lại, đảm bảo mĩ thuật trưng bày của hiện vật".

Máy bay C-130 là một trong những hiện vật có kích thước lớn.

“Ngoài ra, các hiện vật ở đây đều thuộc khối lớn, cho nên đòi hỏi các phương tiện vận chuyển phải là những xe siêu trường, siêu trọng, trong đó có những hiện vật để vận chuyển, đòi hỏi đến từ 5 - 6 chiếc xe siêu trường, siêu trọng tải mới đủ khả năng để vận chuyển toàn bộ các hiện vật về. Sau đó, chúng tôi lắp dựng tại vị trí hiện nay để sau này đưa vào phục vụ khách tham quan”, Thượng tá Phạm Vũ Sơn cho biết.

“Máy bay C-130 là hiện vật mà chúng tôi đã sưu tầm từ hơn 10 năm nay. Thời gian vừa qua, chiếc máy bay này đã được đưa về Bảo tàng là một hành trình rất khó khăn nhưng đã được thực hiện cẩn thận, tỉ mỉ và đến giờ cơ bản đã hoàn thành. Cùng với sự phối hợp, hỗ trợ của Liên doanh nhà thầu vận chuyển Hitaco, Nhà máy A41, lực lượng Cảnh sát giao thông và các địa phương mà đoàn xe chở máy bay đi qua... hiện giờ, máy bay đã được lắp đặt nguyên trạng như trước khi tháo dỡ và đã được trưng bày tại phía trước của tòa nhà chính ở Bảo tàng. Ngoài ra, còn nhiều vũ khí, khí tài khác cũng đang được gấp rút tu sửa, bảo quản để có thể ra mắt công chúng trong thời gian tới”, Thượng tá Phạm Vũ Sơn cho biết thêm.

Những hiện vật khối lớn, những trang bị vũ khí là minh chứng cho thời kỳ lịch sử của dân tộc được giới thiệu rộng rãi tới công chúng sẽ phát huy giá trị lịch sử quân sự của hiện vật.

Ứng dụng công nghệ số trong trưng bày và giới thiệu hiện vật

Theo Thượng tá Lê Vũ Huy, khi Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam được xây dựng trên trụ sở mới đi vào hoạt động sẽ có rất nhiều ứng dụng công nghệ, như 3D mapping hay phim 3D vào trưng bày. Ngoài ra, hiện nay, Bảo tàng cũng đang triển khai phần mềm thuyết minh tự động, có nghĩa là không cần hướng dẫn viên mà khách tham quan sẽ sử dụng một phương tiện có thể nghe được toàn bộ những phần thuyết minh cũng như các thông tin về tài liệu, hiện vật của Bảo tàng được trưng bày.

Bên cạnh những phần trưng bày về tiến trình lịch sử, mỗi phần trưng bày còn có những phòng trải nghiệm, tương tác như trải nghiệm hoạt động mùa đông binh sĩ, vận chuyển xe đạp thồ, kéo pháo vào trận địa, trải nghiệm lắp và bắn nỏ Liên Châu và nhiều những hoạt động trải nghiệm khác...

Khu trưng bày hiện vật khối lớn ở ngoài trời đang dần hoàn thiện.

Thượng tá Lê Vũ Huy cho biết: "Hiện nay chúng tôi cũng đang nghiên cứu xây dựng những nội dung tương tác với hiện vật, kết hợp với công nghệ. Đây cũng là một trong những hoạt động có thể thu hút khách tham quan, đặc biệt là đối tượng trẻ".

Lượng khách tham quan trung bình của Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam tại địa điểm hiện tại là từ khoảng 1.000 đến 2.000 người/ngày, nhiều nhất là 5.000 khách tham quan/ ngày (vào dịp lễ, tết).

Hiện nay, Bảo tàng đang triển khai rất nhiều hoạt động để chuẩn bị cho việc đón khách tham quan tại vị trí mới như xây dựng các chương trình giáo dục di sản. Đến đây, các em không chỉ được tham quan, được xem, được ngắm nhìn hiện vật, nghe hướng dẫn, mà còn được tương tác với hiện vật. Các em được sống trong không khí của các thời kỳ lịch sử, các sự kiện lịch sử của dân tộc. Ngoài ra, các em còn được trải nghiệm làm chiến sĩ lái xe tăng; được sống trong những ngày tháng của Hà Nội 12 ngày đêm khói lửa... Những hoạt động này có lẽ không phải là mới của hoạt động bảo tàng, nhưng là mới so với những hoạt động trước đây của Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam.

Thượng tá Lê Vũ Huy chia sẻ: “Chúng tôi cũng đã chạy thử nghiệm hoạt động này đối với một số trường học trên địa bàn của Hà Nội và nhận được những phản hồi rất tích cực. Các công ty du lịch cũng đã đặt hàng với chúng tôi để tổ chức, tuy nhiên, ở địa điểm hiện tại không có đủ điều kiện để tổ chức. Thứ hai là nhân lực cũng chưa đảm bảo được, hy vọng trong thời gian tới, tại địa điểm mới, chúng tôi sẽ tổ chức những hoạt động trải nghiệm một cách hiệu quả và thu hút đông đảo khách tham quan, đặc biệt là thế hệ trẻ đến với Bảo tàng”.

Những hiện vật mang dấu ấn lịch sử của Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam.

Sau khi Bảo tàng khánh thành, đưa vào phục vụ công chúng, chắc chắn đây sẽ là một thiết chế văn hóa, một điểm đến lý tưởng cho khách tham quan trong nước và quốc tế để được ngắm nhìn, chiêm ngưỡng cũng như học tập về truyền thống lịch sử qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Đồng thời, giúp công chúng hiểu hơn về nghệ thuật quân sự, đánh giặc giữ nước của cha ông ta từ xưa cho đến thời đại Hồ Chí Minh cũng như trong giai đoạn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Thượng tá Phạm Vũ Sơn cho biết: "Để đảm bảo an toàn và hiệu quả nhất, thu hút khách tham quan, trong thời gian tới, Bảo tàng sẽ nghiên cứu đưa vào hệ thống trưng bày hiện đại, phù hợp với nhu cầu của khách tham quan trong giai đoạn hiện nay. Chúng tôi tập trung vào những hiện vật có giá trị lịch sử quân sự, giới thiệu nhiều hiện vật mới, thậm chí có nhiều hiện vật chưa bao giờ công bố để thu hút khách tham quan đến với Bảo tàng".

Di sản ký ức là phải được truyền từ đời này sang đời khác, ở Bảo tàng, những hiện vật như máy bay, xe tăng… đều mang dấu ấn của ký ức và mỗi hiện vật đều gắn với một câu chuyện về lịch sử của dân tộc. Ở vị trí mới, các cán bộ, nhân viên của Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam hy vọng rằng, với sự đầu tư của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên của thủ trưởng Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, cùng với các cơ quan, trong thời gian tới, khi mở cửa bảo tàng sẽ đón đông đảo khách tham quan trong, ngoài nước và trở thành “địa chỉ đỏ” về giáo dục lịch sử của Thủ đô Hà Nội.

Toàn cảnh Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đang chuẩn bị hoàn thiện.