Trong dòng chảy hội nhập và đổi mới mạnh mẽ, Hà Nội không chỉ cần phát triển về hạ tầng hay kinh tế, mà còn phải khẳng định vị thế bằng bản sắc văn hóa riêng. Hệ giá trị “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại - Nghĩa tình” đang được xác lập như trụ cột và triết lý phát triển trung tâm của Thủ đô trong kỷ nguyên mới. Đây không chỉ là sự kế thừa truyền thống nghìn năm, mà còn là hướng đi đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, sáng tạo và hội nhập sâu rộng với thế giới.

C

hủ trương nhất quán từ Trung ương đến Thành ủy Hà Nội đã khẳng định việc phát triển hệ giá trị văn hóa Thủ đô theo định hướng “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại - Nghĩa tình”, trong đó lấy con người làm trung tâm, văn hóa là nền tảng cho phát triển bền vững.

Trong đó, “Văn hiến” là chiều sâu lịch sử, truyền thống học thức và đạo lý được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử Thăng Long - Hà Nội. Là trung tâm chính trị, văn hóa, giáo dục, tâm linh suốt hơn một thiên niên kỷ, Hà Nội lưu giữ hệ thống di sản phong phú cùng nếp sống thanh lịch, trọng lễ nghĩa - biểu tượng cho văn hóa Tràng An. Trong kỷ nguyên mới, giá trị “văn hiến” tiếp tục được phát huy gắn với tri thức số, lan tỏa qua giáo dục, công nghệ và truyền thông.

Hà Nội đang trên hành trình trở thành thành phố sáng tạo, nơi quy tụ những con người năng động, biết ứng dụng công nghệ, gìn giữ di sản và thúc đẩy đổi mới.

“Văn minh” biểu hiện cho sự tiến bộ, phát triển, nếp sống đô thị văn hóa, kỷ cương, tuân thủ pháp luật, ý thức cộng đồng cao của người Hà Nội - Tràng An. Trong kỷ nguyên phát triển mới, “văn minh” không chỉ dừng lại ở nếp sống mà còn là ý thức vì cộng đồng, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đô thị, xây dựng một chính quyền minh bạch, phục vụ. Con người Thủ đô cần thể hiện sự văn minh trong mọi hành vi ứng xử, từ ý thức chấp hành pháp luật, bảo vệ môi trường, đến thái độ lịch sự, tôn trọng trong giao tiếp. Gia đình Thủ đô cần thể hiện sự “văn minh” trong mọi hành vi ứng xử, bao gồm ý thức chấp hành pháp luật, bảo vệ môi trường, từ việc có ý thức bảo vệ môi trường, tiết kiệm năng lượng, đến tham gia các hoạt động vì cộng đồng. Sự văn minh còn thể hiện ở thái độ lịch sự, tôn trọng trong giao tiếp, sự điềm đạm, trong từng dáng đi, đứng, ngồi, sự nhã nhặn khi giao tiếp. Ngoài ra, xây dựng văn hóa ứng xử trên không gian mạng, hướng dẫn và giáo dục người dân về việc sử dụng internet và mạng xã hội, “sống” trên không gian mạng một cách văn minh, có trách nhiệm cũng là một phần quan trọng của “văn minh” trong gia đình hiện đại.

Hà Nội hướng đến mục tiêu trở thành đô thị thông minh, xanh, phát triển bền vững với hạ tầng số tiên tiến, giao thông xanh, năng lượng sạch và không gian công cộng mở rộng...

“Hiện đại” đại diện cho sự đổi mới, sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến vào mọi mặt đời sống, phát triển hạ tầng đồng bộ, thông minh, kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế sâu rộng. Hiện đại không chỉ là về kiến trúc hay công nghệ mà còn là tư duy mở, khả năng thích ứng linh hoạt và tầm nhìn chiến lược cho tương lai. Trong tương lai, Hà Nội hướng đến mục tiêu trở thành đô thị thông minh, xanh, phát triển bền vững với hạ tầng số tiên tiến, giao thông xanh, năng lượng sạch và không gian công cộng mở rộng và mục tiêu trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực vào giữa thế kỷ XXI, nơi đáng sống, đáng đến và đáng tự hào. “Hiện đại” không chỉ là xây dựng các tòa nhà cao tầng mà còn là phát triển kinh tế số, đô thị thông minh, khuyến khích đổi mới sáng tạo, thu hút nhân tài và trở thành trung tâm nghiên cứu, phát triển khoa học công nghệ.

Luôn khuyến khích đổi mới sáng tạo, thu hút nhân tài và trở thành trung tâm nghiên cứu, phát triển khoa học công nghệ.

Đối với mỗi gia đình Thủ đô, cần hướng tới sự “hiện đại” không tách rời bản sắc văn hóa dân tộc. Gia đình cần khuyến khích tư duy mở, khả năng thích ứng linh hoạt với những biến đổi của thời đại, tiếp cận và làm chủ khoa học công nghệ, tinh thần sáng tạo không ngừng nghỉ. “Hiện đại” còn thể hiện ở phong cách sống năng động, cởi mở, sẵn sàng hội nhập nhưng vẫn giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Trong kỷ nguyên công nghệ, sáng tạo là chìa khóa để Thủ đô bứt phá và phát triển bền vững.

“Nghĩa tình” thể hiện tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, sẻ chia, lòng nhân ái, tình cảm gắn bó giữa con người với con người và với quê hương Hà Nội. “Nghĩa tình” trong kỷ nguyên mới còn bao hàm cả việc xây dựng một xã hội công bằng, nhân ái, không ai bị bỏ lại phía sau, đồng thời mở rộng vòng tay chào đón và hội nhập với bạn bè quốc tế. Nuôi dưỡng lòng nhân ái và nghĩa tình thông qua các hoạt động từ thiện, nhân đạo, giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn...

Ảnh trên: Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài tham quan các gian hàng Tết tại chương trình “Xuân nhân ái - Tết sẻ chia” . Ảnh trái: Phó bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong đến thăm, tặng quà Trung tướng, Anh hùng LLVT nhân dân Đặng Quân Thụy, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó chủ tịch Quốc hội. Ảnh phải: Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh đến thăm, tặng quà Bà mẹ Việt Nam Anh hùng Lê Thị Trình (số nhà 94 phố Hàng Bạc).

Trong quá trình chuyển mình mạnh mẽ, Hà Nội cần xác lập một mô hình phát triển mới, dựa trên hệ giá trị cốt lõi “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại - Nghĩa tình”. Đây là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và đổi mới, đáp ứng yêu cầu của thời đại số và hội nhập quốc tế. Xây dựng Thủ đô kỷ cương, sáng tạo, bền vững là hành trình lâu dài, đặc biệt, cần hội tụ đầy đủ những yếu tố căn bản về văn hóa, con người, công nghệ, quản trị và tinh thần đổi mới, theo đó:

Văn hiến cần gắn với tri thức số. Trong kỷ nguyên số, “văn hiến” không chỉ là bảo tồn, mà còn là lan tỏa và phát huy qua công nghệ hiện đại. Việc số hóa di sản, phổ biến tri thức văn hóa qua các nền tảng số, đặc biệt tới giới trẻ, là con đường thắp sáng văn hiến bằng tri thức số.

Quản trị thông minh - với việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý đô thị, xây dựng chính quyền điện tử, minh bạch, phục vụ hiệu quả.

Văn minh cần đi liền với quản trị thông minh. Trong kỷ nguyên mới, khái niệm “văn minh” còn bao hàm cả quản trị thông minh - với việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý đô thị, xây dựng chính quyền điện tử, minh bạch, phục vụ hiệu quả. Mục tiêu là kiến tạo một đô thị hiện đại với hạ tầng đồng bộ, giao thông thuận tiện, môi trường sống xanh - sạch - đẹp. Ở phạm vi gia đình, “văn minh” được thể hiện qua ý thức chấp hành pháp luật, bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên và tích cực tham gia hoạt động cộng đồng. Đặc biệt, trong bối cảnh bùng nổ thông tin, việc xây dựng văn hóa ứng xử có trách nhiệm trên không gian mạng là hết sức cần thiết.

Hiện đại không tách rời bản sắc. Hiện đại đại diện cho tinh thần đổi mới, sáng tạo và ứng dụng khoa học - công nghệ vào mọi lĩnh vực đời sống. Hà Nội đang trên hành trình trở thành thành phố sáng tạo, nơi quy tụ những con người năng động, biết ứng dụng công nghệ, gìn giữ di sản và thúc đẩy đổi mới. Tuy nhiên, hiện đại của Hà Nội không phải là sao chép mô hình quốc tế, mà phải gắn với bản sắc văn hóa riêng có - văn hóa Thăng Long. Điều này đòi hỏi sự cân bằng giữa phát triển kinh tế - xã hội và bảo tồn văn hóa, tạo nên một Thủ đô vừa năng động, tiên tiến, vừa đậm đà bản sắc. Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh, mà còn giúp Hà Nội tạo ra sản phẩm, dịch vụ mang dấu ấn riêng, giữ vững "hồn cốt" nghìn năm văn hiến.

Lòng yêu nước của người Hà Nội không chỉ là niềm tự hào về lịch sử hào hùng mà còn được thể hiện qua những hành động cụ thể như tham gia các hoạt động từ thiện, giúp đỡ người yếu thế, xây dựng lối sống bao dung, tôn trọng và trách nhiệm với cộng đồng.

Nghĩa tình được thể hiện bằng sự tử tế trong ứng xử công dân. Trong nhịp sống hiện đại, việc giữ gìn và lan tỏa tinh thần nghĩa tình là nền tảng để xây dựng một cộng đồng nhân văn, gắn kết. Lòng yêu nước của người Hà Nội không chỉ là niềm tự hào về lịch sử hào hùng mà còn được thể hiện qua những hành động cụ thể như tham gia các hoạt động từ thiện, giúp đỡ người yếu thế, xây dựng lối sống bao dung, tôn trọng và trách nhiệm với cộng đồng. Gia đình giữ vai trò là cái nôi nuôi dưỡng tình yêu thương, lòng nhân ái và các giá trị đạo đức. Đây chính là nền tảng góp phần tạo dựng hệ giá trị bền vững, kế thừa tinh hoa văn hóa dân tộc và phát huy bản sắc văn hóa Hà Nội trong thời đại mới.

H

à Nội đang đối mặt với áp lực lớn từ tốc độ phát triển kinh tế - xã hội và đô thị hóa nhanh chóng. Đô thị phát triển nhanh nhưng hạ tầng chưa đồng bộ, nhất là giao thông, cấp thoát nước, xử lý chất thải, gây ảnh hưởng đến chất lượng sống và hình ảnh thành phố văn minh. Dù đã có nhiều nỗ lực, quản lý đô thị vẫn chưa theo kịp, phát sinh thách thức về trật tự, kỷ cương và mỹ quan. Cùng với đó, sự phát triển công nghệ số mở ra cơ hội lớn cho Hà Nội trong đổi mới sáng tạo và hội nhập toàn cầu. Tuy nhiên, mặt trái của công nghệ như tin giả, thông tin độc hại cũng tác động tiêu cực đến tâm lý, lối sống và giá trị xã hội, đặc biệt ở giới trẻ. Nguy cơ “hòa tan văn hóa”, lối sống lai căng và thực dụng có thể làm phai nhạt bản sắc người Hà Nội thanh lịch, nhân ái.

Để vượt qua thách thức và hiện thực hóa mục tiêu phát triển, cần những giải pháp đồng bộ từ tất cả các cấp; dưới góc độ văn hóa, càng cần những giải pháp toàn diện, lâu dài và phù hợp với đặc trưng bản sắc của Thủ đô.

Xây dựng Hà Nội “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại - Nghĩa tình” là một hành trình lâu dài, đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Thứ nhất, tiếp tục nâng cao lòng yêu nước và ý thức công dân trong bối cảnh mới. Điều này bao gồm việc khơi dậy niềm tự hào dân tộc thông qua giáo dục lịch sử, đồng thời chuyển hóa thành hành động cụ thể trong xây dựng Thủ đô và đất nước. Cần phát huy tinh thần công dân tích cực, khuyến khích người dân tham gia các hoạt động xã hội, góp ý chính sách, giám sát hoạt động công quyền. Qua đó, hình thành văn hóa công dân và văn hóa trách nhiệm, nơi mỗi cá nhân ý thức rõ vai trò của mình trong việc xây dựng cộng đồng phát triển bền vững.

Thứ hai, đổi mới công tác giáo dục và truyền tải di sản văn hóa Thủ đô. Giáo dục truyền thống không nên dừng ở lý thuyết mà cần gắn với trải nghiệm thực tiễn. Các hoạt động như tham quan di tích, gặp gỡ nhân chứng lịch sử sẽ giúp khơi dậy cảm xúc, nuôi dưỡng niềm tự hào về văn hóa Thăng Long - Hà Nội, biến di sản trở thành nguồn lực cho phát triển.

Thứ ba, xây dựng văn hóa ứng xử và chuẩn mực xã hội. Việc định hình nếp sống văn minh, thanh lịch cần đi đôi với việc củng cố các giá trị ứng xử công cộng. Đặc biệt, cần chú trọng xây dựng văn hóa ứng xử trên không gian mạng - nơi ngày càng chi phối đời sống xã hội. Thiết lập các quy tắc ứng xử chuẩn mực sẽ góp phần tạo môi trường số lành mạnh và thúc đẩy văn hóa đối thoại tích cực trong kỷ nguyên số.

Thứ tư, kiến tạo môi trường văn hóa lành mạnh và bảo tồn di sản. Bảo tồn di sản không chỉ là giữ gìn vật thể, mà còn là duy trì ký ức văn hóa tập thể. Phát triển không gian văn hóa công cộng, khuyến khích hoạt động nghệ thuật sẽ giúp tái sinh các biểu tượng văn hóa, định hình bản sắc riêng của Hà Nội và tránh nguy cơ bị đồng hóa trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.

Thứ năm, phát triển đô thị thông minh, bền vững trên nền tảng văn hóa. Ưu tiên hạ tầng hiện đại, giao thông thuận tiện và môi trường sống trong lành là những yếu tố thiết yếu của một thành phố đáng sống. Đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng chính quyền số và ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo sẽ thúc đẩy hình thành văn hóa đổi mới - giúp Hà Nội trở thành trung tâm tri thức, sáng tạo, nơi văn hóa số là nền tảng phát triển.

Thứ sáu, phát huy vai trò trung tâm đối ngoại văn hóa và ngoại giao văn hóa. Việc tổ chức các sự kiện quốc tế, quảng bá hình ảnh con người và đất nước Việt Nam qua trao đổi văn hóa là hình thức cụ thể của ngoại giao văn hóa. Qua đó, Hà Nội khẳng định vai trò là “cửa ngõ” văn hóa năng động của Việt Nam, nâng cao vị thế Thủ đô trên trường quốc tế và lan tỏa sức mạnh mềm quốc gia.

Xây dựng Hà Nội “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại - Nghĩa tình” là một hành trình lâu dài, đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Thủ đô cần tiếp tục phát triển thành một đô thị thông minh, xanh, bền vững; trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực; một nơi đáng sống, đáng đến và đáng tự hào. Qua đó, Hà Nội không chỉ thể hiện bản sắc riêng mà còn góp phần định vị và nâng cao sức mạnh mềm, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế trong kỷ nguyên phát triển mới.

(Hết)