Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu tự cường quốc gia và tầm nhìn chiến lược đến năm 2045, vấn đề cán bộ tiếp tục được Đảng ta đặt ở vị trí “then chốt của then chốt”. Phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị Trung ương 14 (khóa XIII) về xây dựng đội ngũ cán bộ “5 có” không chỉ là định hướng lựa chọn nhân sự cấp chiến lược mà còn là sự phát triển mới về tư duy lý luận của Đảng đối với công tác cán bộ.

Cán bộ “5 có”: (1) Có tầm nhìn chiến lược quốc gia, có khả năng giữ tự chủ của đất nước. (2) Có năng lực lãnh đạo, chỉ huy ở quy mô quốc gia. (3) Có uy tín chính trị, liêm chính ở mức biểu tượng để mọi người noi theo, học tập. (4) Có khả năng triển khai Nghị quyết thành kết quả, thành quả có thể đo đếm được. (5) Có đủ sức bền, cả về tinh thần và thể chất, để chịu được áp lực, cường độ công việc... Đây là những tiêu chí năng lực phản ánh yêu cầu của thời đại, phù hợp với chiến lược phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Những tiêu chí về cán bộ mà Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra được hình thành từ cả nền tảng lý luận và tổng kết sâu sắc thực tiễn 40 năm đổi mới của Đảng. Trải qua 40 năm đổi mới, đội ngũ cán bộ đã có bước trưởng thành rõ rệt: Trình độ ngày càng cao, cơ cấu hợp lý hơn, công tác quy hoạch, đào tạo, luân chuyển ngày càng khoa học và đồng bộ. Đặc biệt, nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ ngày càng được thực hiện chặt chẽ, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ ở nhiều cấp, nhiều ngành. Tiêu chí cán bộ “5 có” là một bước phát triển quan trọng, nó không chỉ mở rộng cách nhìn từ phạm trù “đức - tài” sang “tầm nhìn - năng lực - uy tín - hiệu quả - sức bền”, mà còn phản ánh đúng nhu cầu quản trị đất nước trong kỷ nguyên mới, nơi nhiều vấn đề chưa từng có tiền lệ, nơi cạnh tranh chiến lược, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, an ninh phi truyền thống, chuyển đổi số và biến đổi khí hậu trở thành những bài toán thường trực.

Phiên khai mạc Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII.

PGS, TS Nguyễn Viết Thông, nguyên Tổng Thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương, nhận định: “Lần đầu tiên, tiêu chuẩn cán bộ cấp chiến lược được xác lập thành mô hình năng lực “5 có” không phải chỉ là tiêu chí phẩm chất, mà là tiêu chuẩn của nhà lãnh đạo quốc gia trong thời kỳ mới. Đây là sự phát triển tư duy có tính hệ thống”.

TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, phân tích sâu hơn: “Thực tiễn quản trị quốc gia hiện nay đòi hỏi người lãnh đạo có khả năng điều phối đa ngành, phân tích dữ liệu, đưa ra quyết sách nhanh nhưng chính xác. Ấy chính là nội hàm của “tầm nhìn chiến lược” và “năng lực lãnh đạo quy mô quốc gia” mà Tổng Bí thư nhấn mạnh”.

Không phải ngẫu nhiên, các chuyên gia đều cho rằng cán bộ “5 có” là sự định hình chuẩn cán bộ của thế kỷ XXI - một chuẩn hiện đại, toàn diện và đầy tính thời đại. Thứ nhất, trong thời đại mà xu thế toàn cầu thay đổi rất nhanh, một cán bộ cấp chiến lược không chỉ giỏi xử lý công việc hiện tại mà phải nhìn thấy thách thức, cơ hội trong tương lai. Điểm mới trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng khẳng định: Xây dựng đội ngũ cán bộ có khả năng nhận diện xu thế, dự báo chính xác và có tầm nhìn xa. Điều đó phù hợp hoàn toàn với tiêu chí đầu tiên trong “5 có”: Có tầm nhìn chiến lược. Tầm nhìn chiến lược giúp cán bộ dẫn dắt quốc gia vượt qua “khúc quanh phát triển”, tránh tụt hậu và chủ động hội nhập. Đây cũng là kết tinh từ thực tiễn 40 năm đổi mới, mọi bước ngoặt thành công đều bắt đầu từ tầm nhìn đúng.

Thứ hai, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh yêu cầu người lãnh đạo phải “có năng lực chỉ huy quy mô quốc gia”. Điều này ngày càng có ý nghĩa khi đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, mô hình tăng trưởng thay đổi, cơ cấu kinh tế chuyển dịch mạnh, yêu cầu điều phối liên ngành, liên vùng ngày càng cao.

Thứ ba, uy tín chính trị, liêm chính là thước đo trung tâm của cán bộ trong thời đại mới. Trong Nhà nước pháp quyền XHCN, uy tín và liêm chính của cán bộ là nền tảng tạo dựng niềm tin chính trị. Báo cáo tổng kết 40 năm đổi mới khẳng định: Việc xử lý nghiêm minh những cán bộ vi phạm, kể cả cán bộ cấp cao, đã củng cố niềm tin của nhân dân, khẳng định quyết tâm xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh. Bởi vậy, “có uy tín chính trị - liêm chính” không chỉ là phẩm chất đạo đức, mà là yêu cầu chính trị - pháp lý, gắn trực tiếp với sự bền vững của chế độ. Uy tín của cán bộ trong thời đại số không còn là thứ có thể tự tuyên bố, mà được kiểm chứng hàng ngày trong công việc, trong sự giám sát của nhân dân. Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV nhấn mạnh: Cán bộ “phải gương mẫu”, “phải thực sự liêm chính”, “phải đặt lợi ích của nhân dân lên trên hết”. Những yêu cầu này hoàn toàn tương thích với tiêu chí số ba của cán bộ “5 có”.

Tổng Bí thư Tô Lâm trao đổi với các học viên là cán bộ quy hoạch Ủy viên Trung ương Đảng khóa XIV về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thứ tư, một trong những rút ra lớn nhất từ tổng kết 40 năm đổi mới là: Nhiều chủ trương đúng nhưng khâu tổ chức thực hiện chưa đều, chưa mạnh, chưa quyết liệt. Vì vậy, tiêu chí có khả năng triển khai Nghị quyết thành kết quả, thành quả có thể đo đếm được mà Tổng Bí thư Tô Lâm đưa vào mô hình “5 có” như một yêu cầu bắt buộc đối với cán bộ cấp chiến lược. Khả năng chuyển hóa đường lối thành hành động, chính sách thành kết quả là thước đo thực chất nhất của năng lực cán bộ. Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng cũng nhấn mạnh việc đổi mới phương pháp lãnh đạo, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm cá nhân và xây dựng nền hành chính phục vụ nhân dân. Điều đó cho thấy tiêu chí thứ tư chính là động lực tạo nên hiệu quả thực tế.

Thứ năm, trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược, rủi ro toàn cầu, tác động đa chiều của chuyển đổi số, biến đổi khí hậu, yêu cầu cán bộ “có sức bền” càng trở nên cấp thiết. Đây không chỉ là sức bền về thể chất mà là sức bền chính trị, tinh thần, ý chí và khả năng chịu áp lực. Thực tiễn 40 năm đổi mới cho thấy: Những thời điểm khó khăn nhất đều được vượt qua nhờ bản lĩnh và sự kiên định của đội ngũ cán bộ chủ chốt. Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng xác định nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ kiên định, bản lĩnh, có khả năng thích ứng, có tinh thần đổi mới sáng tạo. Điều đó khẳng định tính thời sự và cần thiết của tiêu chí này.

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, cán bộ phải “vừa có đức, vừa có tài”. Đức là gốc; tài là điều kiện thực thi nhiệm vụ. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng căn dặn: Cán bộ phải có tầm nhìn xa, có khả năng dự báo, biết chuẩn bị cho tương lai. Tiêu chí cán bộ “5 có” chính là sự kế thừa sáng tạo tinh thần ấy trong điều kiện lịch sử mới. Nó xác lập một chuẩn năng lực hiện đại, phản ánh đúng yêu cầu phát triển đất nước, phù hợp với xu thế quản trị toàn cầu và tình hình thực tiễn trong nước. Đó là yêu cầu đòi hỏi cao về tầm nhìn trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng; đòi hỏi năng lực lãnh đạo toàn diện để giải quyết các vấn đề phức hợp; đặt liêm chính và uy tín chính trị làm trung tâm để xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN; đề cao khả năng tổ chức thực hiện để thu hẹp khoảng cách giữa chủ trương và cuộc sống; khẳng định vai trò của sức bền, yếu tố quyết định sự ổn định, kiên định chiến lược.

Một lớp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức của TP Hồ Chí Minh năm 2025. Ảnh: baochinhphu.vn

PGS, TS Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, nhận xét: Cán bộ “5 có” là sự cụ thể hóa lời dạy của Bác Hồ trong điều kiện mới. Nó vẫn giữ nguyên tinh thần “đức - tài”, nhưng mở ra chiều kích hiện đại hơn: Tầm nhìn chiến lược, năng lực quản trị quốc gia, uy tín chính trị và sức bền”.

GS, TS Tạ Ngọc Tấn, Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, khẳng định: “Thế giới đang thay đổi với tốc độ rất cao, đòi hỏi cán bộ phải có năng lực dự báo sâu sắc. Không có tầm nhìn, không thể chủ động chiến lược; không có sức bền, không thể đi đường dài”. Điều này cho thấy cán bộ “5 có” đáp ứng đầy đủ các yêu cầu phát triển đất nước ở tầm quốc gia.

Nhà nước pháp quyền XHCN đòi hỏi một đội ngũ cán bộ liêm chính, minh bạch, trách nhiệm giải trình cao, tôn trọng pháp luật và đặt lợi ích của nhân dân lên hàng đầu. Mô hình cán bộ “5 có” đáp ứng trực tiếp những yêu cầu này. Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng xác định: Siết chặt kỷ luật, kỷ cương; đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực; bảo đảm mọi quyền lực đều được giám sát chặt chẽ. Những định hướng đó chỉ có thể thành hiện thực nếu đội ngũ cán bộ hội tụ đủ tầm nhìn, năng lực, uy tín, khả năng thực thi và sức bền. Vì vậy, cán bộ “5 có” không chỉ là tiêu chí nhân sự mà còn là yêu cầu của một mô hình quản trị quốc gia hiện đại.

GS, TS Tạ Ngọc Tấn, Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương nhấn mạnh thêm: “Trong thời đại minh bạch và mạng xã hội, uy tín của cán bộ không phải tự nhận mà được kiểm chứng hàng ngày. Tiêu chí “có uy tín chính trị” là hoàn toàn phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền và xã hội số”.

Các tiêu chí “5 có” là hiện thân của một mô hình cán bộ phù hợp tầm nhìn phát triển đất nước đến năm 2045, thời điểm Việt Nam phấn đấu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao. Để đạt được mục tiêu này, đội ngũ cán bộ phải thật sự là những người có tư duy chiến lược, có khả năng hành động mạnh mẽ, có đạo đức và uy tín, có bản lĩnh, có khát vọng cống hiến và có khả năng dẫn dắt sự phát triển bền vững. Thực tiễn phát triển của các địa phương đi đầu như Quảng Ninh, Hải Phòng, Bình Dương (trước đây) hay thành phố Huế cho thấy: Nơi nào có cán bộ hội tụ các yếu tố “5 có”, nơi đó có đột phá. Điều đó khẳng định tính đúng đắn, kịp thời và tầm nhìn chiến lược của chủ trương này.

PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng: “Phát triển bền vững chỉ có thể đến khi người lãnh đạo đủ tầm, đủ lực và đủ uy tín để tổ chức thực hiện chiến lược. Cán bộ “5 có” chính là chuẩn để phát hiện và bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm...”.

Với tiêu chí cán bộ “5 có”, đã phản ánh bước phát triển tư duy quan trọng của Đảng về công tác cán bộ trong thời kỳ tự cường quốc gia. Đây là tiêu chuẩn mới, phù hợp với yêu cầu của Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng và kết quả tổng kết 40 năm đổi mới; đồng thời kế thừa giá trị cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Mô hình “5 có” không chỉ định hướng xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược mà còn tạo nền tảng cho quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN, phát triển đất nước đến năm 2045, khơi dậy khát vọng dân tộc và phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong giai đoạn mới.

(Còn nữa)