Phát biểu định hướng tại Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố (TP) Hà Nội khóa XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030 (Đại hội), Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt nhấn mạnh đến việc Hà Nội phải được kiến tạo như một TP văn hiến-bản sắc-sáng tạo”, hướng tới một Thủ đô văn minh, hiện đại, bền vững, có tầm vóc toàn cầu, con người là trung tâm và thước đo mọi sự phát triển.

Quán triệt sâu sắc chỉ đạo của Tổng Bí thư, ngay tại Nghị quyết Đại hội, Hà Nội xác định tầm nhìn xây dựng “Thủ đô văn hiến-kết nối toàn cầu-thanh lịch hào hoa-phát triển hài hòa-thanh bình thịnh vượng-chính quyền phục vụ-doanh nghiệp cống hiến-xã hội niềm tin-nhân dân hạnh phúc”; khẳng định vị thế và trách nhiệm của Thủ đô, đưa Hà Nội vươn tầm khu vực và thế giới.

Chỉ đạo của Tổng Bí thư cùng những định hướng chiến lược được xây dựng tại Nghị quyết Đại hội hiện đang được khẩn trương cụ thể hóa bằng chương trình, kế hoạch, hành động của Thành ủy, UBND TP và từng sở, ban, ngành.

TP Hà Nội là trung tâm hội tụ tinh hoa dân tộc, nơi kết tinh lịch sử, văn hóa và trí tuệ Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều yêu cầu mới được đặt ra. Tại Đại hội, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh, văn hóa và con người Hà Nội không chỉ là nền tảng mà còn là “nguồn lực nội sinh mạnh mẽ nhất”, là thước đo năng lực dẫn dắt quốc gia của Thủ đô. Điều đó đòi hỏi Hà Nội phải bảo tồn những giá trị cội nguồn, khơi dậy bản lĩnh văn hóa, đồng thời kiến tạo môi trường nuôi dưỡng sáng tạo, yếu tố định vị sức cạnh tranh của đô thị lớn trong kỷ nguyên tri thức.

Quán triệt tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư, Thành ủy Hà Nội đã triển khai một hệ thống chương trình, nghị quyết và kế hoạch hành động quy mô lớn, liên thông từ cấp thành phố đến cơ sở. Các chương trình về xây dựng văn hóa người Hà Nội, phát triển công nghiệp văn hóa, bảo tồn di sản, chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa-xã hội, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa đồng bộ… đều được tăng quy mô đầu tư, mở rộng phạm vi triển khai và nâng mức độ cam kết trách nhiệm. Nếu như trước đây các chương trình văn hóa thường dàn trải, thiên về tuyên truyền, thì giai đoạn mới đã chuyển hẳn sang mô hình “quản trị văn hóa dựa trên mục tiêu”, lấy kết quả đo lường bằng sự hài lòng của người dân, hiệu quả vận hành của hệ thống thiết chế và giá trị gia tăng mà văn hóa tạo ra cho tăng trưởng kinh tế-xã hội.

Nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật được tổ chức tại Thủ đô Hà Nội.

Tốc độ đầu tư cho các thiết chế văn hóa tăng mạnh, nhiều xã, phường hoàn thành hoặc đang hoàn thiện mạng lưới trung tâm văn hóa, thư viện mới, không gian sáng tạo, không gian đi bộ, bảo tàng mở… tạo vùng sinh thái văn hóa lan tỏa. Các dự án chỉnh trang, bảo tồn khu phố cổ, khu vực hồ Hoàn Kiếm, khu Hoàng thành Thăng Long, di tích cách mạng kháng chiến được đẩy nhanh; nhiều di sản phi vật thể được lập hồ sơ, số hóa và truyền thông rộng rãi. Công nghiệp văn hóa của Hà Nội tăng trưởng liên tục, đóng góp ngày càng lớn vào GRDP; các ngành quảng cáo, thiết kế, điện ảnh, nội dung số, sự kiện, nghệ thuật biểu diễn phát triển với quy mô rộng hơn, chuyên nghiệp hơn, thu hút nhiều doanh nghiệp tư nhân tham gia.

Tất cả những nỗ lực đó nhằm hiện thực hóa tư tưởng xuyên suốt, văn hiến không chỉ là cội nguồn, bản sắc không chỉ là nhận diện, sáng tạo không chỉ là động lực, mà cả ba kết hợp với nhau tạo thành sức mạnh mềm chiến lược của Thủ đô. Hà Nội giữ vai trò là trung tâm văn hóa lớn nhất cả nước với hệ thống di sản dày đặc, đội ngũ trí thức đông đảo, mạng lưới sáng tạo đô thị đang phát triển mạnh. Dòng chảy văn hóa Hà Nội nếu được khơi thông sẽ tạo nên năng lực cạnh tranh đặc biệt, không thể sao chép bởi bất kỳ địa phương nào.

Trao đổi với chúng tôi, Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội nhận định: “Cái gốc của Hà Nội chính là văn hiến. Nhưng trong thời đại mới, nếu chỉ giữ văn hiến mà không phát huy bản sắc và nuôi dưỡng sáng tạo thì Hà Nội khó có thể trở thành trung tâm dẫn dắt. Bản sắc là nền, còn sáng tạo là sức bật. Hà Nội muốn đứng ở vị trí đầu tàu thì phải biến văn hiến thành sức mạnh của phát triển”.

Hà Nội giữ vai trò là trung tâm văn hóa lớn nhất cả nước với hệ thống di sản dày đặc, đội ngũ trí thức đông đảo, mạng lưới sáng tạo đô thị đang phát triển mạnh.

Cũng theo ông, Hà Nội cần tiếp tục coi việc xây dựng môi trường văn hóa là nhiệm vụ chiến lược, từ không gian công cộng, cơ quan, trường học đến gia đình. Một đô thị văn minh không thể chỉ đẹp ở những công trình lớn mà cần được nhận diện qua nếp sống, ứng xử, sự tử tế, sự trọng thị và tinh thần khoan dung. “Người Hà Nội thanh lịch-văn minh” phải trở thành sức mạnh mềm của tổ chức đô thị, của bộ máy công quyền và của mỗi gia đình.

Đồng tình với quan điểm của Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức, PGS, TS Đào Duy Quát, nguyên Phó trưởng ban Thường trực Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương) bổ sung: “Muốn phát huy nguồn lực văn hóa thì trước hết phải giải phóng sức sáng tạo. TP đã có những bước đi rất đáng ghi nhận như thúc đẩy chuyển đổi số trong văn hóa, khuyến khích đầu tư xã hội hóa, phát triển kinh tế đêm, hỗ trợ các không gian sáng tạo nghệ thuật, thiết kế công nghiệp… Tuy nhiên, Hà Nội cần quyết liệt hơn trong cải cách thể chế văn hóa, tạo hành lang pháp lý thông thoáng, minh bạch để doanh nghiệp và cộng đồng nghệ sĩ yên tâm sáng tạo và hiến kế”.

Đây là lần đầu tiên, thành tố hạnh phúc được đưa vào Nghị quyết Đại hội, khẳng định quyết tâm, định hướng xuyên suốt của cả hệ thống chính trị TP: Làm bất cứ việc gì cũng đều hướng đến mục tiêu giúp TP ngày càng văn minh, hiện đại và người dân ngày càng hạnh phúc hơn. Đây là mục tiêu hướng đến không phải chỉ của nhiệm kỳ này mà còn mang tính chất bền vững.

Việc đưa thành tố nhân dân hạnh phúc vào Nghị quyết Đại hội và đặt ra chỉ tiêu hạnh phúc cho thấy, Hà Nội luôn quan tâm đến nâng cao phúc lợi xã hội, chất lượng cuộc sống người dân và kiên định tư tưởng lấy "dân là gốc”. Tiêu chí “người dân hạnh phúc” thể hiện cam kết chính trị để bộ máy Đảng, chính quyền các cấp của TP luôn hành động vì đời sống của nhân dân.

Con người luôn là trung tâm, là chủ thể sáng tạo, là nguồn lực phát triển và cũng là thước đo của mọi chính sách.

Xây dựng xã hội hạnh phúc không phải điểm đến mà là một tiến trình. Trong mỗi giai đoạn phát triển, Đảng luôn đề cao tư tưởng “lấy nhân dân làm trung tâm”, “lấy ấm no, hạnh phúc của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu”. Nhân dân làm trung tâm có nghĩa là mọi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước xuất phát từ nguyện vọng, nhu cầu của nhân dân; nhân dân chính là một nguồn lực, động lực của đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Con người luôn là trung tâm, là chủ thể sáng tạo, là nguồn lực phát triển và cũng là thước đo của mọi chính sách. Tổng Bí thư đã nhấn mạnh, phát triển Thủ đô phải coi “xây dựng con người Hà Nội” là nhiệm vụ cơ bản nhất; mọi chiến lược dù lớn đến đâu mà không làm cuộc sống người dân tốt hơn thì đều chưa thể coi là thành công. Đặt con người vào trung tâm, hướng tới cuộc sống hạnh phúc, công bằng và văn minh không chỉ là yêu cầu chính trị mà còn là lựa chọn chiến lược.

Trên tinh thần đó, Thành ủy Hà Nội đã triển khai nhiều đề án, chương trình với trọng tâm nâng chất lượng đời sống người dân, thu hẹp chênh lệch vùng miền, mở rộng các dịch vụ phúc lợi công. Các chỉ số về giáo dục, y tế, môi trường, an sinh xã hội, tiếp cận dịch vụ đô thị đều có sự cải thiện đáng kể. Tỷ lệ người dân được hưởng lợi từ các dịch vụ công trực tuyến tăng nhanh; chất lượng giáo dục tiếp tục thuộc nhóm dẫn đầu cả nước; hệ thống y tế tiếp tục được mở rộng và nâng cấp; các chỉ số về môi trường sống và mức độ hài lòng đối với chính quyền đô thị tăng lên ổn định.

Một góc Thủ đô.

Đặc bTP chú trọng mạnh mẽ đến việc phát triển con người trong môi trường văn hóa-tri thức. Giáo dục Thủ đô chuyển mạnh sang mô hình phát triển năng lực, chú trọng kỹ năng số, tư duy sáng tạo, kỹ năng xã hội. Các thiết chế văn hóa, thư viện, không gian học tập cộng đồng, hệ thống bảo tàng-nhà hát-trung tâm nghệ thuật được số hóa và mở rộng tiếp cận cho người dân. TP cũng thúc đẩy các chương trình hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp, nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, khuyến khích tinh thần học tập suốt đời.

Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức.

Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức cho rằng thước đo đáng tin cậy nhất của một đô thị văn minh không phải là những tòa nhà mới, những tuyến đường lớn, mà là chất lượng cuộc sống của người dân: Mức độ hài lòng, cảm giác an toàn, niềm tin vào chính quyền, sự tử tế trong cộng đồng. Một Hà Nội văn minh phải là nơi mà mọi người dân, dù sinh ra ở đâu, đều cảm nhận được sự tôn trọng và cơ hội phát triển ngang bằng.

PGS, TS Đào Duy Quát cũng nhấn mạnh rằng, xây dựng con người Thủ đô không chỉ là giáo dục đạo đức hay truyền thống, mà phải là xây dựng “con người thời đại mới”, tự tin hội nhập, có tri thức, có kỹ năng, có năng lực sáng tạo và có trách nhiệm xã hội. Ông cho rằng Hà Nội cần tiếp tục đầu tư mạnh vào giáo dục chất lượng cao, phát triển hệ thống đại học nghiên cứu, gắn kết giữa khoa học công nghệ với quản lý đô thị, đồng thời tạo điều kiện để trí thức trẻ có môi trường cống hiến. “Một TP dẫn dắt quốc gia phải là TP của tri thức. Chất lượng con người sẽ quyết định chất lượng của mọi định hướng phát triển”, PGS, TS Đào Duy Quát cho biết.

Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đánh giá, việc Đại hội đưa khái niệm “hạnh phúc” vào Nghị quyết là dấu hiệu của tư duy phát triển mới, cho thấy lãnh đạo TP đã xem đây là yếu tố quan trọng để Hà Nội phát triển đột phá trong giai đoạn tới. Điều này có nghĩa, mọi sự phát triển đều hướng đích đến cuối cùng là hạnh phúc con người, thể hiện ở sự an tâm khi sống, sự tự hào về TP, sự gắn bó cộng đồng. Hạnh phúc giờ đây không còn là khẩu hiệu trừu tượng, mà được cụ thể hóa bẳng chỉ số cụ thể. Khi hạnh phúc trở thành trọng tâm chính sách, đội ngũ cán bộ cũng sẽ thay đổi cách nghĩ, cách làm, không chỉ hoàn thành nhiệm vụ, mà còn mang lại giá trị thật cho nhân dân.

Hướng tới mục tiêu xây dựng Hà Nội “nhân văn-hạnh phúc-công bằng-văn minh”, TP đã đưa chỉ số hạnh phúc đô thị vào nhiều chương trình hành động. Từ việc cải thiện môi trường sống, giảm ô nhiễm, tăng không gian xanh, hoàn thiện giao thông công cộng, cải cách hành chính, bảo đảm an toàn xã hội cho đến nâng chất lượng giáo dục-y tế-phúc lợi công, tất cả đều nhằm tạo ra một đô thị mà người dân cảm thấy đáng sống, gắn bó và tự hào.

Hà Nội đang từng bước hiện thực hóa khát vọng xây dựng Thủ đô văn hiến-hiện đại-hạnh phúc.

Gìn giữ văn hiến cùng phát huy bản sắc và nuôi dưỡng sáng tạo sẽ giúp Thủ đô kiến tạo tương lai từ sức mạnh văn hiến, bản sắc và con người.