Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Việc sản xuất vũ khí để đánh giặc cứu nước là việc làm đại nghĩa”. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Tinh thần sáng tạo và tài năng về chế tạo vũ khí đánh giặc cứu nước đã trở thành một truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam". Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, việc xây dựng nền công nghiệp quốc phòng (CNQP) chủ động, tự lực, tự cường, lưỡng dụng, hiện đại, vừa là trụ cột quốc phòng, vừa gắn kết chặt chẽ và trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia là một yêu cầu cấp thiết.

Những năm tới, tình hình thế giới dự báo tiếp tục diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường. Chiến tranh thương mại, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt. Xung đột, chiến tranh diễn ra ở nhiều khu vực với nhiều hình thái và phương thức mới. Các thách thức toàn cầu tiếp tục tác động bất lợi đến sự phát triển của các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Đất nước ta sau 40 năm đổi mới đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, vừa tạo nền móng, vừa đặt ra những yêu cầu đòi hỏi cao hơn đối với công nghiệp quốc phòng. Đặc biệt, cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị và tiến trình "tinh, gọn, mạnh" của Quân đội, cùng với 7 nghị quyết "trụ cột" của Bộ Chính trị - 7 quyết sách chiến lược tạo ra cơ hội lịch sử cho sự phát triển của đất nước cũng đặt ra những yêu cầu rất cao đối với nhiệm vụ củng cố quốc phòng, nhất là yêu cầu về tự chủ sản xuất vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại, chiến lược.

Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Tổng cục CNQP, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Để hoàn thành các mục tiêu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm đến xây dựng, phát triển ngành CNQP; các cấp, các ngành rất quan tâm, tạo điều kiện và dành nhiều nguồn lực cho đầu tư phát triển CNQP nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới". Đó là một chỉ đạo chiến lược đồng thời là mệnh lệnh mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao cho ngành CNQP.

Đại tướng Phan Văn Giang, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng tại Đối thoại Shangri-La lần thứ 22 năm 2025 đã chỉ rõ: “Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, nguy cơ chạy đua vũ trang và xung đột quân sự ngày càng căng thẳng. Trong bối cảnh đó, Việt Nam kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ và chính sách quốc phòng "bốn không". Lời khẳng định ấy không chỉ thể hiện quan điểm của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế, mà còn gợi mở rằng, muốn bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, chúng ta phải chủ động nắm lấy sức mạnh tự thân, trong đó vũ khí, trang bị “made in Vietnam” giữ vai trò then chốt.

Ảnh trái: Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Đại tướng Phan Văn Giang, Phó bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng tham quan sản phẩm áo chống đạn do Tổng cục Công nghiệp quốc phòng sản xuất. Ảnh phải: Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Đại tướng Phan Văn Giang, Phó bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng tham quan vũ khí trang bị kỹ thuật do Tổng cục Công nghiệp quốc phòng sản xuất.

Trên thế giới hiện nay, dù tiềm lực và trình độ phát triển rất khác nhau, nhưng xu thế chung của thế giới là tăng cường đầu tư cho tiềm lực quốc phòng, tăng tính tự chủ về công nghệ. Thực tiễn các cuộc xung đột, chiến tranh trên thế giới gần đây cho thấy, sự xuất hiện nhiều loại vũ khí hiện đại, độ chính xác cao, uy lực lớn đã và đang được sử dụng ngày càng nhiều. Điều này đặt ra những yêu cầu cấp thiết, ngày càng cao cho sự nghiệp quốc phòng nói chung và CNQP nói riêng.

Chủ nghĩa Mác – Lênin đã chỉ rõ vai trò sống còn của vũ khí trong quan hệ biện chứng giữa con người và công cụ chiến đấu. Ph. Ăngghen khẳng định: “Vũ trang, biên chế, tổ chức, chiến thuật, chiến lược phụ thuộc trước hết vào (…) việc phát minh ra những vũ khí tốt hơn và việc thay đổi chất liệu người lính”. Trên thực tế, “súng lục thắng thanh kiếm (…) công cụ hoàn hảo hơn sẽ thắng công cụ không hoàn hảo bằng”. Lênin nhấn mạnh: “Một đội quân giỏi nhất, những người trung thành nhất với sự nghiệp cách mạng cũng đều sẽ lập tức bị kẻ thù tiêu diệt, nếu họ không được vũ trang, tiếp tế lương thực và huấn luyện đầy đủ”. Như vậy, cùng với xây dựng và phát huy nhân tố con người, việc sản xuất, trang bị vũ khí cho Quân đội là vấn đề rất quan trọng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Xưởng Quân giới Đội Cấn ở Việt Bắc năm 1950.

Kế thừa, vận dụng và phát triển sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, truyền thống của dân tộc, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhất quán quan điểm: Con người là nhân tố quyết định, song vũ khí cũng rất quan trọng. Với tinh thần ấy, ngay khi nước nhà được độc lập, để bảo vệ thành quả cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Việc cần cấp và quan trọng nhất của chúng ta lúc này là việc quốc phòng”. “Đánh giặc, trước hết phải có vũ khí”. Chính Người đã ký sắc lệnh thành lập Phòng Quân giới (15-9-1945), đặt nền móng cho CNQP Việt Nam. Đó là sự kết hợp độc đáo giữa lý luận Mác – Lênin với thực tiễn cách mạng Việt Nam, thể hiện tầm nhìn xa về một nền CNQP tự chủ. Đó còn là một lời nhắc nhở, một phương châm hành động, xuất phát từ thực tiễn nước ta bị bao vây, cấm vận, không thể trông chờ vào bên ngoài.

Những máy móc ở thành thị được đưa lên chiến khu để sản xuất vũ khí năm 1946.

Từ trái sang: Một số loại vũ khí do Quân giới Việt Nam sản xuất trong kháng chiến chống Pháp; Vận chuyển máy móc lên chiến khu sản xuất vũ khí (năm 1947); Công nhân Quân giới đúc vỏ đạn và mìn trong kháng chiến chống Pháp.

Trong kháng chiến chống Pháp, từ những xưởng quân giới sơ khai, quân dân ta đã chế tạo được bazooka, súng không giật SKZ, mìn, lựu đạn. Trong kháng chiến chống Mỹ, hàng loạt sáng kiến ra đời: Cải tiến tên lửa A12, ĐKB, chế tạo thủy lôi APS, súng chống tăng CT62, mìn định hướng, cùng các biện pháp cải tiến tên lửa SAM-2 và radar. Những sáng chế ấy không chỉ giải quyết tức thời nhu cầu chiến trường mà còn thể hiện trí tuệ và ý chí tự lực, tự cường của dân tộc.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp kiểm tra một số loại vũ khí do Quân giới Việt Nam sản xuất trong kháng chiến chống Pháp.

Ngày nay, yêu cầu tự chủ sản xuất vũ khí càng trở nên cấp bách. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, các công nghệ quân sự cao cấp bị kiểm soát chặt chẽ, việc phụ thuộc hoàn toàn vào nhập khẩu là nguy cơ đánh mất thế chủ động chiến lược. Đảng ta đã khẳng định trong Nghị quyết số 08-NQ/TW, ngày 26-1-2022 của Bộ Chính trị (khóa XIII) về Đẩy mạnh phát triển CNQP đến năm 2030 và những năm tiếp theo đã xác định rõ: Phát triển CNQP theo hướng chủ động, tự lực, tự cường, lưỡng dụng, hiện đại, trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia.

Công nhân Quân giới sản xuất đạn cối 187mm, năm 1948-1949.

Ra đời trong bối cảnh Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vừa thành công, ngành CNQP đứng trước một thực tế: Tất cả đều là con số không. “Không có cơ sở sản xuất công nghiệp cơ bản như điện, hóa chất, luyện kim...; không có thiết bị công nghệ sản xuất quốc phòng; không có vật tư, nguyên liệu cốt yếu...”. Thực tế đó không làm nản lòng những cán bộ được Bác Hồ tin cậy giao nhiệm vụ. Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong lần gặp gỡ với cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên Tổng cục CNQP nhấn mạnh: “Quân giới Việt Nam chủ động sáng tạo, tự lực, tự cường, vượt mọi khó khăn, học tập nữa, học tập mãi, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó”.

Tổng Bí thư Tô Lâm trao danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân tặng Tổng cục Công nghiệp quốc phòng.

Đặc biệt, Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học kỹ thuật (đợt 1) cho 3 công trình và cụm công trình; tặng Giải thưởng Nhà nước cho 5 công trình và cụm công trình KHCN. Trong đó:

3 giải thưởng Hồ Chí Minh cho 3 cụm công trình:

+ Một số vũ khí đặc biệt trong kháng chiến chống Pháp về súng không giật như: SKZ và SS (1945-1954) cho 2 đồng chí Nguyễn Trinh Tiếp, Lê Tâm và các cộng tác viên.

+ Cụm công trình nghiên cứu chỉ đạo kỹ thuật chế tạo vũ khí súng bazoka, SKZ, đạn bay (1945-1954) cho đồng chí Trần Đại Nghĩa.

+ Cụm công trình “Nghiên cứu thiết kế, chế tạo vũ khí bộ binh” (7-6-2012).

Thử súng Bazooka do Xưởng Quân giới Liên khu 5 sản xuất năm 1953.

Giải thưởng Nhà nước cho 5 cụm công trình như:

+ Cụm thiết kế chế tạo một số hỏa thuật hỏa cụ trong kháng chiến (2000).

+ Công trình nghiên cứu thiết kế, chế tạo các loại mìn, lựu đạn, thủ pháo và thiết bị điều khiển nổ có tính năng đặc biệt trong kháng chiến.

+ Công trình thiết kế chế tạo vũ khí súng nòng trơn.

+ Công trình thiết kế chế tạo vũ khí bộ binh có rãnh xoắn.

+ Công trình thiết kế công nghệ và đóng tàu thủy cao tốc phục vụ lực lượng cảnh sát biển “TT400”.

Có thể khẳng định: Từ lý luận Chủ nghĩa Mác – Lênin đến tư tưởng Hồ Chí Minh, từ thực tiễn hai cuộc kháng chiến đến công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay, một chân lý nổi bật: Tự chủ sản xuất vũ khí là yêu cầu sống còn, là khát vọng tự cường của dân tộc Việt Nam. Khát vọng tự cường ấy đã được minh chứng rõ nét qua lịch sử hàng nghìn năm của dân tộc ta, đặc biệt là những thành tựu nổi bật của công nghiệp quốc phòng trong nhiệm kỳ 2020-2025.

(còn nữa)

Nhiều vũ khí, khí tài do Việt Nam nghiên cứu, chế tạo được giới thiệu tại Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”