Tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024, nhiều quốc gia đã tham gia với số lượng lớn vũ khí, trang bị trưng bày. Tại đây, các doanh nghiệp quốc phòng của Việt Nam như Viettel và các đầu mối thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng đã đem đến cộng đồng quốc phòng toàn cầu những bước tiến nổi bật của công nghiệp quốc phòng Việt Nam. Gần 1 năm sau, tháng 9-2025, tại Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” (Triển lãm thành tựu đất nước), thêm một lần nữa các doanh nghiệp quốc phòng của Việt Nam lại ra mắt những sản phẩm đột phá. Đây là những sản phẩm lần đầu tiên đồng bào và cộng đồng quốc tế được biết đến, cho thấy Quân đội nhân dân Việt Nam đang tiến tới làm chủ công nghệ cao - một lộ trình mang tính chiến lược trong kỷ nguyên mới.

Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư với những đột phá trong công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), tự động hóa (Automation), và sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin đã và đang thay đổi sâu sắc diện mạo thế giới. Trong lĩnh vực quân sự, các học thuyết quân sự hiện đại cũng đang dần dịch chuyển trọng tâm từ sức mạnh số lượng sang ưu thế về công nghệ. Mặc dù không thể phủ nhận vai trò mang tính quyết định trên chiến trường của nhân tố con người, sức mạnh chiến đấu của một quân đội hiện nay không còn chỉ được đo lường đơn thuần bằng số lượng binh sĩ hay vũ khí truyền thống nữa, mà còn được tính toán dựa trên năng lực trinh sát, chỉ huy, kiểm soát và khả năng tấn công giải phẫu (tấn công chính xác, ít gây thương vong cho dân thường và các cơ sở dân sự) bằng khí tài công nghệ cao. Điều này đặt ra yêu cầu bức thiết đối với mọi quốc gia trong việc chủ động nắm bắt và làm chủ khoa học - công nghệ quân sự nhằm bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Trong dòng chảy đó, Việt Nam không phải là ngoại lệ. Việc xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam “tinh, gọn, mạnh” và tiến lên hiện đại không chỉ là một mục tiêu chiến lược mà còn là một quá trình biến đổi toàn diện về cả tổ chức và năng lực chiến đấu. Tuy nhiên, để tinh gọn một lực lượng trong tình hình mới nhưng vẫn đảm bảo duy trì được sức mạnh chiến đấu, thậm chí là sức mạnh chiến đấu phải vượt trội, thì việc hiện đại hóa với hàm lượng công nghệ cao là một yêu cầu tất yếu. Một đơn vị với quy mô nhỏ hơn nhưng được trang bị công nghệ tiên tiến như thiết bị bay không người lái (UAV) trinh sát hay AI hỗ trợ chỉ huy hoàn toàn có thể đạt hiệu suất tác chiến cao hơn so với một đơn vị lớn nhưng sử dụng vũ khí lạc hậu.

Việt Nam trưng bày nhiều vũ khí, khí tài tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024.

Như vậy, khoa học - công nghệ quân sự đã trở thành lời giải then chốt cho bài toán hiện đại hóa quân đội. Mục tiêu của Việt Nam là chủ động nghiên cứu, thiết kế và chế tạo các loại vũ khí, khí tài, giảm dần sự phụ thuộc vào nhập khẩu. Chiến lược này hoàn toàn phù hợp với đường lối đối ngoại “độc lập, tự chủ; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ” và chính sách quốc phòng mang tính chất “hòa bình, tự vệ” của Việt Nam. Đây là một bước đi mang tính chiến lược, đảm bảo quốc phòng vững mạnh trên nền tảng tự lực, tự cường, góp phần bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa” trước mọi nguy cơ.

Trong bài phát biểu khai mạc Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã khẳng định: “Việt Nam là quốc gia yêu chuộng hòa bình, trọng nghĩa, trọng tình, trọng lẽ phải và chủ trương xây dựng tiềm lực quốc phòng đủ mạnh để tăng cường khả năng tự vệ, bảo vệ đất nước từ sớm, từ xa, từ nơi xuất phát”.

Sách trắng Quốc phòng Việt Nam 2019 cũng khẳng định: “Việt Nam chủ trương xây dựng, phát triển công nghiệp quốc phòng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ mới; từng bước hòa nhập công nghiệp quốc phòng vào công nghiệp quốc gia; đầu tư xây dựng có trọng điểm một số cơ sở công nghiệp quốc phòng tiên tiến, tiến tới hình thành các tập đoàn, tổ hợp công nghiệp quốc phòng lưỡng dụng công nghệ cao, tự chủ; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”.

Có thể thấy, hiện đại hóa quân đội đã trở thành yêu cầu cấp bách trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng và tiềm ẩn nhiều rủi ro, và nâng cao năng lực quốc phòng không chỉ là sự chuẩn bị cần thiết để bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ mà còn là yếu tố then chốt để duy trì hòa bình, ổn định và phát triển bền vững của đất nước.

Trong những năm qua, Quân đội nhân dân Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng tự hào trong quá trình hiện đại hóa của mình, minh chứng đặc biệt rõ nét tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024 và Triển lãm thành tựu đất nước. Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam là sự kiện do Bộ Quốc phòng Việt Nam chủ trì, đã trở thành một biểu tượng cho tầm nhìn chiến lược của Việt Nam và là một “thương hiệu” đang lên trong khu vực và trên thế giới. Triển lãm năm 2024 có sự góp mặt của hơn 240 đơn vị công nghiệp quốc phòng từ 38 quốc gia và vùng lãnh thổ, bao gồm cả các tập đoàn quốc phòng hàng đầu thế giới từ Nga, Hoa Kỳ, Pháp, Hàn Quốc, Ấn Độ, Israel..., cho thấy sức hấp dẫn và uy tín ngày càng tăng của triển lãm, đồng thời khẳng định vị thế và tầm quan trọng của Việt Nam trong các vấn đề hợp tác quốc phòng toàn cầu. Tới tham dự Lễ khai mạc triển lãm, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc E. Knapper nhấn mạnh: “Hoa Kỳ tự hào khi được tham gia Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024. Việc tham gia Triển lãm lần này thể hiện cam kết của Chính phủ và các nhà thầu quốc phòng Hoa Kỳ trong việc hợp tác với Việt Nam nhằm đa dạng hóa và hiện đại hóa quân đội”.

Toàn cảnh Triển lãm thành tựu đất nước

Triển lãm thành tựu đất nước được tổ chức trong dịp Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9. Tại Triển lãm, số lượng khách đến tham quan khu vực trưng bày cả trong nhà và ngoài trời của Bộ Quốc phòng cũng đặc biệt ấn tượng. Theo số liệu của Ban tổ chức Triển lãm, đã có khoảng 10 triệu lượt khách tham quan triển lãm, trong đó có hàng triệu lượt khách quan tâm và tới trực tiếp tham quan, trải nghiệm các khu vực trưng bày của Bộ Quốc phòng. Đó là do không chỉ không gian trưng bày của Bộ Quốc phòng được chia thành nhiều khu vực, mang đến một bức tranh toàn cảnh và sống động về quá trình 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam, mà còn do tại triển lãm, khách tham quan được trải nghiệm các công nghệ quốc phòng cũng như chiêm ngưỡng những vũ khí, khí tài thực sự “Make in Vietnam”. Những trải nghiệm này đã đem lại cho công chúng một hình dung rõ nét hơn về công cuộc hiện đại hóa quân đội cũng như khơi dậy niềm tự hào dân tộc trong mỗi người.

Tại các sự kiện nói trên, điểm nhấn là các sản phẩm do chính các kỹ sư, cán bộ Quân đội nhân dân Việt Nam từ các tập đoàn công nghệ trong nước như các công ty thuộc Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng, các học viện và viện nghiên cứu quân sự, Tập đoàn Công nghiệp - Quốc phòng (Viettel) và các quân, binh chủng của Quân đội nhân dân Việt Nam trực tiếp nghiên cứu, chế tạo.

Đại tá Nguyễn Quang Huy, Phó cục trưởng Cục Quản lý công nghệ, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng.

Theo Đại tá Nguyễn Quang Huy, Phó cục trưởng Cục Quản lý công nghệ, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng, Tổng cục đã làm chủ hoàn toàn công nghệ thiết kế, chế tạo sản phẩm mới chứ không chỉ dừng lại ở bảo dưỡng, bảo trì, sửa chữa như ở những giai đoạn trước. Việt Nam đã sản xuất được nhiều loại vũ khí, khí tài nổi bật, cho thấy năng lực tự chủ của ngành công nghiệp quốc phòng. Các sản phẩm chiến lược “Make in Vietnam” cho đến nay gồm: Các mẫu súng bộ binh thế hệ mới như STV 380, STV 215, STV 022, súng phóng lựu SPL 40, xe chiến đấu bộ binh XCB-01 và XTC-02; UAV trinh sát VU-R70, UAV trinh sát VU-R50, UAV cảm tử VU-C2, UAV cất/hạ cánh thẳng đứng RAV-80… Hệ thống tên lửa phòng không S-125-VT, tổ hợp tên lửa bờ Trường Sơn với tên lửa hành trình diệt hạm Sông Hồng…

Việc phát triển các sản phẩm “Make in Vietnam” không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn mở ra tiềm năng xuất khẩu lớn. Bằng chứng là ngay tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024, nhiều hợp đồng đã được ký kết giữa các đối tác nước ngoài và Bộ Quốc phòng Việt Nam với tổng giá trị lên tới 286,3 triệu USD. Các các đối tác đến từ Hoa Kỳ, Ấn Độ, Pháp và Bỉ; thậm chí Viettel High Tech (VHT), một đơn vị thuộc Tập đoàn Viettel, đã được Bộ Quốc phòng Malaysia cấp chứng nhận các sản phẩm thông tin quân sự đáp ứng tiêu chuẩn NATO, khẳng định chất lượng và khả năng cạnh tranh quốc tế của sản phẩm quốc phòng Việt Nam.

Thượng tá Nguyễn Văn Đắc, Giám đốc Công ty TNHH MTV Cao su 75 (Trái).

Thượng tá Nguyễn Văn Đắc, Giám đốc Công ty TNHH MTV Cao su 75 nhấn mạnh: “Để vươn ra thị trường nước ngoài, Việt Nam phải đẩy mạnh xuất khẩu”. Tuy nhiên, để thuận lợi cho phát triển doanh nghiệp quốc phòng theo giải pháp kinh tế “Ngụ binh ư nông” đã từng được Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại vương nêu ra như kế sách hàng đầu trong bảo vệ Tổ quốc, công nghiệp quốc phòng phải đẩy mạnh công nghệ lưỡng dụng.

Theo Đại tá Nguyễn Quang Huy: “Lưỡng dụng là công nghệ có thể dùng để sản xuất vũ khí phục vụ chiến tranh khi cần thiết và sản xuất ra những sản phẩm dân dụng, phục vụ cho hoạt động kinh tế”. UAV có thể dùng cho trinh sát quân sự, vận chuyển hậu cần, đồng thời cũng được ứng dụng rộng rãi trong nông nghiệp, tìm kiếm cứu nạn, và giao-nhận hàng. Kế sách này trong lịch sử đã cho phép chúng ta duy trì một đội quân hùng mạnh mà không gây gánh nặng quá lớn cho nền kinh tế quốc gia. Ngày nay, việc sản xuất các sản phẩm có tính lưỡng dụng giúp các nhà máy quốc phòng hoạt động hiệu quả, bền vững trong thời bình, tạo ra nguồn thu và tích lũy công nghệ, đồng thời có thể nhanh chóng chuyển đổi sang sản xuất vũ khí quy mô lớn khi cần thiết. Điều này cho thấy tầm nhìn chiến lược của Việt Nam là kết hợp nhuần nhuyễn các giá trị truyền thống với công nghệ hiện đại, tạo ra một mô hình phát triển quốc phòng độc đáo và tự cường, giúp ngành công nghiệp quốc phòng trở nên tự chủ, bền vững, giảm gánh nặng cho ngân sách quốc gia và tận dụng sức mạnh đổi mới của khu vực tư nhân để phục vụ mục tiêu quốc phòng.

Tổ hợp tên lửa đất đối hải Trường Sơn gồm bệ phóng, radar phát hiện và chỉ thị mục tiêu được đặt trên khung gầm xe việt dã cùng tên lửa hành trình Sông Hồng được xem là niềm tự hào của Việt Nam.

Thành công của ngành công nghiệp quốc phòng Việt Nam một phần là do đầu tư vào cơ sở vật chất nhưng phải nói đặc biệt là do đầu tư vào yếu tố con người và hợp tác chiến lược giữa các đơn vị quân đội và khu vực dân sự. Dù công nghệ có vai trò hết sức quan trọng, yếu tố con người vẫn mang tính chất quyết định đối với sự thành-bại của mọi nhiệm vụ, trong mọi cuộc xung đột hay chiến tranh.

Để có được kết quả hiện đại hóa quân đội ngày nay, đội ngũ cán bộ, sĩ quan, các nhà khoa học và kỹ sư tại các nhà trường, viện nghiên cứu và nhà máy quốc phòng đóng vai trò trung tâm và mang tính quyết định. Họ là những người đi đầu trong làm chủ và sáng tạo ra các sản phẩm mới. Các học viện, nhà trường quân sự như Học viện Kỹ thuật quân sự, Viện Kỹ thuật Phòng không - Không quân thuộc Quân chủng Phòng không - Không quân đã đi tiên phong trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, cho phép học viên tiếp cận với những công nghệ mới ngay từ trên ghế nhà trường.

Các học viện, nhà trường quân sự tiên phong trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, cho phép học viên tiếp cận với những công nghệ mới ngay từ trên ghế nhà trường.

Tại Học viện Kỹ thuật quân sự, AI đã được ứng dụng trong giảng dạy, giúp học viên nhanh chóng tìm ra câu trả lời, lập trình và xây dựng các dự án, đồng thời rèn luyện tư duy phản biện, giúp chuyển từ phương pháp học thụ động sang chủ động, nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới.

Hằng năm, Bộ Quốc phòng cũng dành ra một phần ngân sách đáng kể đầu tư cho các chương trình đào tạo của các học viện, nhà trường, bao gồm cả các chương trình hợp tác đào tạo với quân đội các nước trên thế giới. Điển hình trong các chương trình đào tạo chất lượng cao này là chương trình hợp tác đào tạo quốc phòng với Bộ Quốc phòng Australia cung cấp học bổng cho học viên quân sự tham gia học tập tại các cơ sở giáo dục hàng đầu của Australia; chương trình đào tạo và Huấn luyện quân sự quốc tế (IMET) của Mỹ cũng dành cho Việt Nam nhiều xuất học bổng đào tạo thực chất về ngôn ngữ, chỉ huy-tham mưu… Sự quan tâm đầu tư vào công tác giáo dục - đào tạo trong quân đội và chính sách thu hút nhân tài vào làm việc tại các đơn vị trong quân đội đã xây dựng nên một lực lượng tinh nhuệ về công nghiệp quốc phòng nói riêng và tài năng về quân sự - an ninh - quốc phòng nói chung, đem lại diện mạo mới cho Quân đội nhân dân Việt Nam trên trường quốc tế.

Tháng 4-2025, đoàn Trường Eisenhower, Đại học Quốc phòng Hoa Kỳ tham quan tại FPT Tower.

Bên cạnh đó, sự hợp tác giữa các đơn vị quân đội với các tập đoàn công nghệ hàng đầu ngoài quân đội như FPT hay CT Group Việt Nam hay hợp tác của các cơ sở dân sự Việt Nam cùng các tập đoàn quốc phòng các nước cũng trở thành một mô hình hiệu quả, thúc đẩy quá trình hiện đại hóa quân đội. Sự hợp tác này không chỉ là một giải pháp về tài chính hay công nghệ, mà còn là một chiến lược vững chắc, tạo ra một chu trình tự cường và tự chủ. Tại FPT, tháng 4-2025 ghi nhận chuyến công tác của đoàn Trường Eisenhower, Đại học Quốc phòng Hoa Kỳ. Chuyến thăm này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác song phương về khoa học công nghệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của ngành công nghiệp bán dẫn trong việc đảm bảo an ninh kinh tế và quốc phòng trong kỷ nguyên số.

Trong chuyến thăm Hàn Quốc của Tổng Bí thư Tô Lâm vào tháng 8 vừa qua, Tập đoàn CT Group Việt Nam đã giành được hợp đồng cung cấp 5.000 UAV cho phía bạn. Khi một doanh nghiệp quân đội như Viettel hay doanh nghiệp dân sự như FPT, City Group Việt Nam thành công trên thị trường quốc tế, xuất khẩu sản phẩm sang các nước hay ký các hợp đồng giá trị, nó tạo ra nguồn thu và danh tiếng. Nguồn thu này lại được tái đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, kéo theo sự phát triển của toàn ngành.

Tháng 8-2025, Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Hàn Quốc Kim Min-seok cùng các đại biểu cấp cao hai bên chứng kiến các đơn vị, doanh nghiệp trao thoả thuận hợp tác.

Chiến lược xây dựng nguồn nhân lực và hợp tác quân đội – dân sự đã đem lại những kết quả thực sự đáng tự hào. Trước những thành tựu nổi bật của đất nước trong hiện đại hóa quân đội, Cựu chiến binh Trần Đại Lượng, 84 tuổi, lặn lội từ Tứ Kỳ, Hải Dương (nay là xã Tứ Kỳ, TP Hải Phòng) đến tham quan Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024 bày tỏ: “Tôi bất ngờ và tự hào khi thấy Quân đội nhân dân Việt Nam có những thành tựu lớn mạnh, làm chủ công nghệ, tự nghiên cứu, chế tạo và sản xuất hàng loạt vũ khí hiện đại mà không phải phụ thuộc vào nhập khẩu”. Còn Cựu chiến binh Nguyễn Minh Thọ, phường An Tường, tỉnh Tuyên Quang, khi đến tham quan Triển lãm thành tựu đất nước thì tự hào: “Qua xem nội dung quốc phòng tại Triển lãm, tôi thấy rất tự hào về sự lớn mạnh của Quân đội nhân dân Việt Nam. Có lẽ cũng như tôi, thế hệ tiếp bước đi sau cũng tự hào và thấy rằng phải có trách nhiệm tiếp nối truyền thống cha ông, tiếp tục làm tròn nhiệm vụ bảo vệ và xây dựng Tổ quốc”. Đánh giá năng lực công nghiệp quốc phòng Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng và Cựu chiến binh Nam Phi Richard Hlophe cho biết: “Tôi đánh giá rất cao nền công nghiệp quốc phòng của Việt Nam. Các loại vũ khí, khí tài mới của các bạn rất tiên tiến… Theo những gì chúng tôi thấy tại Triển lãm thì Việt Nam rất xuất sắc. Tôi rất ấn tượng. Các gian trưng bày của Việt Nam đã thể hiện rõ sức mạnh của mình”.

Hiện đại hóa Quân đội nhân dân Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc tinh giản biên chế hay bảo trì, nâng cấp vũ khí truyền thống, mà còn tập trung đầu tư mạnh mẽ vào các công nghệ mới trong lĩnh vực quốc phòng, làm chủ không gian tác chiến mới như tác chiến không gian mạng, phát triển công nghệ AI, tăng cường năng lực tác chiến điện tử…, góp phần quan trọng để đối phó với những thách thức truyền thống và phi truyền thống, cụ thể hóa chiến lược bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”.