Đặc sắc lễ hội Rước pháo Đồng Kỵ mồng 4 tháng Giêng

Ngày 25-1 (tức Mồng 4 Tết Quý Mão 2023) người dân làng Đồng Kỵ (nay là phường Đồng Kỵ, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh) cùng du khách thập phương nô nức mở lễ hội rước pháo, cầu mong một năm làm ăn phát tài, gặp nhiều may mắn.

Lễ hội gắn liền với sự tích về Đức thánh Thiên Cương ra quân đánh giặc Xích Quỷ. Trên đường dẹp giặc, Đức thánh đã về Đồng Kỵ tuyển quân, chọn tướng. Vào ngày mồng 4 tháng Giêng, ông ra lệnh xuất quân đánh giặc. Đức thánh Thiên Cương chia quân làm 4 tốp và giao cho 4 tướng chỉ huy. Trong buổi xuất quân, mọi người tổ chức đốt pháo hò reo, tạo không khí náo nhiệt, hào hùng để động viên quân sĩ. Khi dẹp giặc xong, Ngài trở về Đồng Kỵ mở hội ăn mừng. Để nhớ ơn, làng Đồng Kỵ thờ Ngài làm thần hoàng làng tại đình và hàng năm mở hội thi đốt pháo, tái hiện ngày Đức thánh Thiên Cương ra lệnh xuất quân đánh giặc.

Hội rước pháo làng Đồng Kỵ từ lâu đã nổi tiếng khắp cả nước và được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia.

TUẤN HUY (thực hiện)

Khuôn viên Di tích lịch sử Quốc gia Đình làng Đồng Kỵ, nơi diễn ra hội Rước pháo.

Trước đó từ sáng sớm, tráng đinh cùng các thành phần rước đã có mặt ở Nhà truyền thống của làng để chuẩn bị rước hai quả pháo lớn. Do kích thước lớn, một số hoa văn trang trí cần được đưa ra trước khi đưa thân pháo ra sân.

Tráng đinh cùng nhau khiêng pháo ra ngoài sân Nhà Truyền thống của làng.

Cận cảnh quả Pháo Nhất được chạm trổ mình Rồng cùng hoa văn Trống đồng.

Hai quả pháo được làm bằng gỗ, sơn son thếp vàng, dài 6m, đường kính hơn 60cm.

Cẩn thận lau chùi từng chi tiết.

Trên thân pháo Nhất, pháo Nhị chạm trổ hình long, lân, quy, phượng sơn son thếp vàng với mong muốn năm mới mưa thuận gió hòa. Tất cả đều được làm ra từ bàn tay tài hoa của những người thợ Đồng Kỵ.

Từng chùm pháo tép bằng gỗ trang trí trên kiệu rước.

Khai hội mồng 4 Tết, đây là một trong những lễ hội diễn ra sớm nhất trong năm.

Các Tùy rước pháo cũng được chọn lựa rất kỹ, nhất là phải là những tráng đinh đồng niên.

Hàng trăm người tham gia lễ rước kéo dài chừng hai tiếng, trải qua nhiều nghi thức từ Nhà truyền thống đến đình làng.

Đoàn rước kéo dài hàng trăm mét dọc theo đường chính của làng để ra đình. Người dân trong làng và khách du lịch thập phương xếp hàng dài để chờ đoàn rước đi qua. Ai cũng hào hứng và phấn khởi khi được chứng kiến cảnh tượng này.

Người dân trong làng và khách du lịch thập phương xếp hàng dài hai bên đường để chờ đoàn rước đi qua. Ai cũng hào hứng và phấn khởi khi được chứng kiến cảnh tượng này.

Khoảng 11 giờ, hai quả pháo được rước vào đình làng trong sự hò reo của các Tùy và dân làng.

Đây là lúc lễ hội sôi động nhất. Tất cả du khách và người dân đều tập trung về sân đình xem pháo và xem các quan đám làm lễ.

Khi pháo về tới đình làng cũng là lúc bầu không khí tạm thời lắng xuống để bốn ông quan đám làm lễ.

Sau lễ thờ Thành hoàng làng là phần hấp dẫn nhất của lễ hội là đốt 4 quả pháo (để kích lệ tinh thần quân lính xưa kia). Do pháo quá lớn dễ gây nguy hiểm nên hiện nay theo quyết định của chính phủ về cấm đốt pháo năm 1994, các hình thức của lễ hội đã thay đổi ít nhiều, không còn hội đốt pháo nữa, pháo hiện tại cũng chỉ là pháo giả dùng cho lễ hội.

Sau hội đốt pháo sẽ là lễ xuất quân. Các ông đám sẽ được công trên vai bởi những chàng trai đang độ sung sức làm động tác múa như muốn cổ động tinh thần quân lính và như chào tạm biệt nhân dân đi đánh giặc.

Hàng năm, làng sẽ chọn 4 người đến tuổi 50 ở mỗi giáp làm 4 vị tướng xuất quân đánh giặc (quan đám đỏ).

Trai làng cởi trần mặc quần đỏ tung hê quan đám vòng quanh sân đình.

Quan đám khăn đóng giả gái mua vui cho mọi người. Vị quan đám nào được giữ đứng lâu nhất sẽ là người chiến thắng. Tiêu chuẩn lựa chọn 4 ông quan đám: Người 51 tuổi, gia đình văn hóa, con cái thành đạt.

Quan đám xuất trận.

Phần hội tung hê quan đám thu hút sự theo dõi của hàng nghìn người.

Tung hê quan đám là một phong tục hay vẫn đang được duy trì và phát huy tại Đồng Kỵ.