Những vị tướng trực tiếp đối đầu B-52 - Bài 1: Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt: Vị tướng phá màn nhiễu, hạ hai B-52 trong 10 phút
Chỉ trong 10 phút, rạng sáng ngày 21-12-1972, Thượng úy Nguyễn Văn Phiệt đã chỉ huy Tiểu đoàn 57, Trung đoàn Tên lửa 261, Sư đoàn Phòng không 361 bắn hạ hai máy bay B-52, trong đó có một chiếc rơi tại chỗ, thắng lợi này cho thấy trí tuệ thông minh, sáng tạo nghệ thuật quân sự tài tình của dân tộc ta.
Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không
Trong suốt chặng đường dài của những năm tháng chiến đấu chống chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ, Tiểu đoàn trưởng Nguyễn Văn Phiệt, Tiểu đoàn 57, Trung đoàn Tên lửa 261, Sư đoàn Phòng không 361, Quân chủng Phòng không-Không quân đã cùng bộ đội Phòng không-Không quân làm nên Chiến thắng lịch sử “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”.
Đây là mốc son chói lọi, một biểu tượng rực rỡ về sức mạnh của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của tầm cao trí tuệ, bản lĩnh Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh; của sức mạnh chiến tranh nhân dân Việt Nam chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ.
Chiến dịch Linebacker II là chiến dịch quân sự cuối cùng của Hoa Kỳ chống lại nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong Chiến tranh Việt Nam, từ ngày 18-12 đến 30-12-1972. Tại chiến dịch này, Hoa Kỳ đã huy động loại máy bay ném bom chiến lược mạnh nhất của họ là “pháo đài bay” B-52 làm nòng cốt để ném bom rải thảm hủy diệt xuống Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Lạng Sơn và các mục tiêu khác liên tục trong 12 ngày đêm.
Trong 12 ngày, Mỹ đã thả hơn 36.000 tấn bom, vượt quá khối lượng bom đã ném xuống miền Bắc Việt Nam trong toàn bộ thời kỳ từ năm 1969 đến 1971. Không quân Mỹ đã ném bom phá hủy nhiều khu phố, làng mạc, phá sập 5.480 ngôi nhà, trong đó có gần 100 nhà máy, xí nghiệp, trường học, bệnh viện, nhà ga; giết hại 2.368 dân thường, làm bị thương 1.355 người khác. Riêng ở Hà Nội, tính đến ngày 20-12-1972 đã có 215 người bị chết, 325 người bị thương. Còn ở Hải Phòng riêng ngày 18-12-1972 đã có 45 người chết, 131 người bị thương và hàng ngàn nhà dân bị phá hủy.
Lấy “trí” để lập nghiệp, lấy “trung” để phụng sự Tổ quốc
Hoàn cảnh đất nước chia cắt vì chiến tranh, cậu bé Nguyễn Văn Phiệt theo bố mẹ về làng Vệ Dương, xã Hoàng Hoa Thám, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên. Mãi sau khi lớn lên ông mới được bố mẹ đưa về tìm lại cội nguồn, gốc tích của quê hương rồi trở thành trưởng tộc, nối nghiệp dòng họ.
Dòng họ Nguyễn, làng Kim Đôi, xã Kim Chân, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh (nay là phường Kim Chân, thành phố Bắc Ninh) luôn lấy “trí” để lập nghiệp, lấy “trung” để phụng sự Tổ quốc, đề cao “nhân, đức, liêm, chính” làm lẽ sống. Truyền thống đó đã in sâu vào tâm trí của Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt, có lẽ vì thế mà ông đã luôn có nghị lực, tích cực vươn lên, vượt qua khó khăn gian khổ, trung thành với Đảng, với Quân đội, hết lòng phục vụ nhân dân.
Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt kể: “Năm 1959, năm tuyển nghĩa vụ quân sự đầu tiên của làng Vệ Dương, xã Hoàng Hoa Thám, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên, theo tiếng gọi thiêng liêng của Đảng và Bác Hồ kính yêu, tôi tham gia tuyển nghĩa vụ quân sự. Trong thôn 5 người đi tuyển thì 4 người đạt, mình tôi không đạt vì Hội đồng tuyển nghĩa vụ kết luận tôi bị lệch tim, họ nói tim nằm ở bên phải. Khi đó tôi rất buồn bởi thực hiện nghĩa vụ quân sự lúc đó là vinh dự hàng đầu, là ước nguyện của thanh niên mọi miền Tổ quốc”.
Không thể đứng nhìn giặc xâm lược, ý chí quyết tâm lại sục sôi. Năm 1960, ông lại xin đi tuyển nghĩa vụ tiếp và đã trúng tuyển theo đúng ước nguyện của mình.
“Ngày 4-2-1960 là ngày ghi nhớ của đời tôi, khoác lên mình bộ quần áo màu xanh cỏ úa, rộng lụng thụng bước lên xe ô tô trong sự đón đưa của gia đình, bạn bè và thầy cô giáo. Hình ảnh các bạn cùng lớp tiễn chân lên đường nhập ngũ vào bộ đội, niềm vui khó kể xiết”, Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt nhớ lại.
Sĩ quan điều khiển tên lửa trở thành tiểu đoàn trưởng
Đầu tháng 12-1965, kỹ thuật viên ra-đa Nguyễn Văn Phiệt thuộc Đại đội 12, Trung đoàn Ra-đa 290 chính thức trở thành sĩ quan điều khiển, biên chế vào Đại đội 1, Tiểu đoàn 93, Trung đoàn 278 và được cử đi học tên lửa tại Liên Xô.
Sau 10 tháng học tập, tháng 9-1966, sĩ quan Nguyễn Văn Phiệt quay trở về Việt Nam, nhận nhiệm vụ tại ga Quân chủng, đường “Tàu bay” (do đường chạy dọc theo sân bay Bạch Mai. Sau Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không”, đường này được đổi tên là “Chiến thắng B-52” và từ năm 1990 đến nay được mang tên đường Trường Chinh) nhận khí tài, sẵn sàng ra quân chiến đấu.
Đúng 10 giờ ngày 22-10-1966, đây là trận ra quân mở màn đánh thắng, khắc cốt ghi tâm trong đời lính của sĩ quan Nguyễn Văn Phiệt. Một chiếc máy bay F105 bị bắn rơi tại chỗ trên đất Hòa Bình. Thông tin Tiểu đoàn 93 bắn rơi máy bay Mỹ nhanh chóng được truyền đến các đơn vị, trở thành tấm gương của Bộ đội Tên lửa, ghi danh vào sổ vàng truyền thống của Trung đoàn 278.
Suốt những năm tháng từ 1967 đến 1968, ông tham gia chiến đấu chống chiến tranh phá hoại lần thứ nhất của không quân Mỹ với vai trò là Đại đội trưởng Đại đội 1, Tiểu đoàn 93 nhưng vẫn chiến đấu ở vị trí sĩ quan điều khiển. Năm 1968, ông cùng Tiểu đoàn 93 đánh 14 trận, tiêu diệt được 3 máy bay.
Ngày 12-3-1969, Bộ Quốc phòng giao cho Sư đoàn Phòng không 365 tiến hành hợp nhất Trung đoàn Tên lửa 278 với Trung đoàn tên lửa 261 thành một trung đoàn mạnh, lấy phiên hiệu là Trung đoàn 261.
Ngày 22-6-1972, Trung úy Nguyễn Văn Phiệt, Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 93 nhận quyết định thăng quân hàm lên Thượng úy và điều về làm quyền Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 57, Trung đoàn 261, thay cho đồng chí Nguyễn Khắc Cần đi học chuyển loại tên lửa mới Heyopa (thường gọi là SAM 3).
Tìm ra điểm yếu của pháo đài bay B-52 “bất khả xâm phạm”
Theo lời kể của Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt, chiều ngày 15-12-1972, đơn vị nhận được điện không đi chiến trường B (chiến trường miền Nam) nữa, ở lại sẵn sàng chiến đấu đánh B-52 bảo vệ Hà Nội. Đảng ta đã nhận định, tới đây địch sẽ đánh phá Hà Nội ác liệt hơn, có cả máy bay B-52 nên cần phải chuẩn bị thật chu đáo, địch vào phải chiến đấu tốt, đánh thắng ngay từ trận đầu.
Sáng ngày 16-12-1972, Tiểu đoàn tập trung mở hội nghị quân sự bàn cách đánh máy bay B-52. Sau hội nghị, toàn đơn vị ra sức luyện tập theo phương án đã bàn.
“Chúng tôi tìm hiểu, học tập và đã hiểu được khá rõ về máy bay B-52, đây là một trong những loại vũ khí chiến lược của Mỹ có sức mạnh ghê gớm, nhưng nó cũng có cái yếu chí mạng của nó. Máy bay B-52 ra đời được quảng cáo “Siêu pháo đài bay, pháo đài bay thượng đẳng”, là máy bay chiến lược hạng nặng, tầm xa của không quân Hoa Kỳ; sản phẩm này hội tụ những thành tựu kỳ diệu nhất của nền công nghiệp hàng đầu thế giới, được coi là thứ vũ khí linh hoạt nhất trong bộ 3 vũ khí chiến lược của Mỹ (tàu ngầm hạt nhân, tên lửa tầm xa mang đầu đạn hạt nhân, máy bay ném bom chiến lược B-52)”, Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt nói.
Theo Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt, máy bay B-52 thường bay trong đội hình đầy nhiễu: Nhiễu do các loại máy bay F-4, F-105 đi bảo vệ, nhiễu do bản thân máy bay B-52 mang (một chiếc B-52 có 15 máy gây nhiễu) và nhiễu ngoài đội hình do các máy bay vòng ngoài phát ra, gây khó khăn cho tên lửa phòng không. Một tốp B-52 đi ném bom, có các loại máy bay trinh sát điện tử EA-6A, EB-66, EC-12, A-6, A-7 đi để bảo vệ, đánh trực tiếp các trận địa tên lửa, với không quân của ta. Chúng tập kích đánh thẳng vào trận địa tên lửa, phá hủy khí tài.
5 giờ 30 phút sáng 18-12-1972, đồng chí Dương Đình Thảo, Chính ủy Trung đoàn động viên cán bộ, chiến sĩ: “Nếu B-52 vào Hà Nội chúng ta phải bắn rơi tại chỗ, bắt sống giặc lái để chào mừng 28 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam 22 tháng 12 năm 1972”.
Cả ngày 18-12, kíp chiến đấu hết bàn bạc cách đánh, lại mở máy luyện tập, đây là thời cơ quyết tâm để thực hiện lời hứa của cán bộ, chiến sĩ toàn tiểu đoàn với cấp trên. Quá trình bàn bạc, thảo luận cách đánh, kíp chiến đấu đều thống nhất nhận định: B-52 tuy mạnh đấy, nhưng nó cũng có cái yếu mà bộ đội tên lửa tìm ra.
Ba điểm yếu được bộ đội tên lửa chỉ ra: Một là, B-52 bay vào đánh phá Hà Nội phải bay theo đường bay nhất định, phải có điểm kiểm tra trước khi cắt bom, căn cứ vào đó bộ đội tên lửa bố trí trận địa có lợi nhất để tiêu diệt máy bay địch.
Ảnh 1: Máy bay B-52 là loại máy bay ném bom chiến lược hạng nặng, tầm xa, rất nổi tiếng của Không quân Hoa Kỳ, do hãng Boeing sản xuất từ năm 1954.
Ảnh 2: Republic F-105 Thunderchief (Thần sấm), thường được các đội bay gọi là "Thud", là một kiểu máy bay tiêm kích-ném bom siêu thanh được Không quân Hoa Kỳ sử dụng.
Ảnh 3: F-4 Phantom II (Con ma II) là một loại máy bay tiêm kích-ném bom đa năng tầm xa siêu thanh hai chỗ ngồi hoạt động trong mọi thời tiết được hãng McDonnell Douglas thiết kế chế tạo trước tiên cho Hải quân Hoa Kỳ.
Hai là, khi bay ném bom, B-52 phải bay bằng và không cơ động, dải nhiễu của chúng sẽ rất ổn định, còn nhiễu của các loại máy bay chiến thuật (F) thường cơ động, nhất là khi ta phân biệt đâu là F chỉ cần bật công tắc phóng giả, các loại F thấy sóng điều khiển tên lửa là cơ động tránh, thế là phân biệt được nhiễu của B-52 với nhiễu của F.
Ba là, máy bay B-52 bay ban đầu còn một số đèn sáng trên lưng, trắc thủ IIA-00 sử dụng kính TZK dễ dàng phát hiện.
10 phút hạ 2 máy bay B-52 đi vào lịch sử
Chính ý chí, lòng dũng cảm của bộ đội Phòng không-Không quân nói chung và bộ đội tên lửa nói riêng đã góp phần làm nên Chiến thắng B-52 vang dội. Nhớ lại 12 ngày đêm chiến đấu ác liệt đó, Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt chia sẻ, trận đánh để lại kỷ niệm sâu sắc đối với ông là trận đánh rạng sáng ngày 21-12- 1972.
…Với tình hình lúc này, Thượng úy Nguyễn Văn Phiệt hội ý nhanh với đồng chí Nguyễn Văn Ưởng, Bí thư Đảng ủy, Chính trị viên Tiểu đoàn, hạ quyết tâm: “K1 còn ba bút chì, xin chia mỗi người một ngòi bút” - nghĩa là Tiểu đoàn 57 còn ba quả đạn, xin mỗi trận được đánh một quả và được sở chỉ huy Trung đoàn đồng ý.
5 giờ ngày 21-12-1972, các tốp B-52 số 518, 532, 533... lần lượt bay vào, Trung đoàn giao nhiệm vụ cho Tiểu đoàn 57: “K1 diệt tốp 518, phương vị 330, độ cao 10”. Tiểu đoàn sử dụng đài 1 (đài ra-đa nhìn vòng II12) và đài ra-đa bổ trợ (K8-60) dải sóng mét để sục sạo, phát hiện mục tiêu, đồng thời cho đài điều khiển (TIA) mở máy thu nhiễu B-52.
Khi bắt được nhiễu B-52, kíp chiến đấu đã tiến hành các biện pháp so sánh phần tử của ba đài chọn thống nhất dải nhiễu B-52. Sĩ quan điều khiển và các trắc thủ theo dõi, bám sát chính xác dải nhiễu, kiểm tra đi lại nhiều lần, so sánh với các đài nhìn vòng, bổ trợ đều thống nhất tốp và chiếc B-52.
“Lần đó bắt mục tiêu, tôi rất tin tưởng và nghĩ chắc chắn B-52 sẽ bị bắn rơi. Ngay sau đó, tôi lệnh phóng đạn ở cự ly 32km, trắc thủ góc tà đọc 2-60, 2-70, 2-80...3-20, phương vị 330”, giọng Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt hào hùng kể.
Sĩ quan điều khiển Nguyễn Đình Kiên ấn nút phóng nhưng đạn không đi, liền báo cáo và nhanh chóng làm các động tác... Thượng úy Nguyễn Văn Phiệt lệnh phóng quả thứ 2, trắc thủ góc tà đọc 3-40, đạn có điều khiển. Sĩ quan điều khiển tiến hành thao tác nâng cao thế nhưng không phát hiện thấy mục tiêu. Trắc thủ cự ly đặt độ cao mục tiêu theo phần tử đài ra-đa bổ trợ (K8- 60) vào đồng hồ U87 và thông báo liên tục cự ly mục tiêu B-52, sĩ quan điều khiển thông báo cự ly tên lửa bay về phía mục tiêu.
Khi khoảng cách giữa tên lửa và mục tiêu cách nhau khoảng từ 2 đến 3km thì sĩ quan điều khiển bật công tắc ngòi nổ 11,5 giây giữ chậm. Vì không quân địch sử dụng nhiễu tiêu cực là giấy tráng kim loại thả phía trước che hướng bay vào của B-52; khi tên lửa của ta phóng lên, do phản xạ trở về của nhiễu làm ngòi nổ vô tuyến (PB) thu đủ xung sẽ kích nổ đạn tên lửa khi đạn chưa bay đến mục tiêu định tiêu diệt.
Do vậy, phải sử dụng ngòi nổ giữ chậm 11,5 giây. Trận đánh đang diễn biến rất căng thẳng, sau đó ít giây, tín hiệu đạn tên lửa trên màn hiện sóng của sĩ quan điều khiển mất, trắc thủ cự ly Mè Văn Thi hô gặp, cự ly 25 km. Trên nóc ca-bin, trắc thủ quang học (TIA-00) Đoàn Văn Súc, Nguyễn Đình Thanh cùng báo cáo máy bay bốc cháy, lúc 5 giờ 9 phút. Tiểu đoàn được trên công nhận đã đánh trúng bắn rơi B-52. Sau này, phái đoàn MIA đã công nhận chiếc B-52 này do Tiểu đoàn 57 bắn đã rơi tại Sầm Nưa của Lào.
Trên không, các tốp B-52 mang số hiệu 532, 533, 541... vẫn tiếp tục bay vào Hà Nội, Tiểu đoàn tranh thủ nắm các phần tử, báo cáo lên sở chỉ huy Trung đoàn. Kíp chiến đấu sẵn sàng đánh tiếp, lúc này chỉ còn một quả đạn trên bệ phóng.
Khi mục tiêu bay vào đến vùng hỏa lực, Tiểu đoàn báo cáo Sở chỉ huy Trung đoàn xin diệt tốp 532, Trung đoàn trưởng nhất trí. Tốp 532 có 3 chiếc bay vào ở cự ly khoảng 40km - 45km, căn cứ phần tử đài nhìn vòng (HI12), đặt các phần tử để bắn.
Thượng úy Nguyễn Văn Phiệt hạ lệnh diệt mục tiêu “cự ly 32km, góc tà 3-20, phương vị 355 độ, độ cao 10km, một quả phóng!!!”. Đây là quả đạn cuối cùng của Tiểu đoàn được phóng lên, đạn có điều khiển tốt, quá trình điều khiển đạn, nhiễu trong đội hình và ngoài đội hình mục tiêu đan xen nhau, rất khó khăn cho việc bám sát của trắc thủ.
Nhưng với quyết tâm và kinh nghiệm sẵn có của 3 trắc thủ, đã bám sát chính xác vào một chiếc B-52. Đạn bay được 10km đến 15km, sĩ quan điều khiển Nguyễn Đình Kiên yêu cầu 3 trắc thủ bám chắc, chính xác vào một chiếc B-52, chỉ khoảng cách ngắn thôi là đạn bay đến mục tiêu.
Tên lửa bay đến cự ly 24km, sĩ quan điều khiển hô mất tín hiệu đạn, các trắc thủ đều đồng thanh hô đạn nổ trùm mục tiêu, mục tiêu bị tiêu diệt, trắc thủ cự ly Mè Văn Thi hô cự ly 25km. Trên màn hiện sóng của 3 trắc thủ và sĩ quan điều khiển đều mất nhiễu, mất tín hiệu mục tiêu.
Trắc thủ TZK (TIA-00) báo cáo máy bay bốc cháy, cháy rất to, lúc đó là 5 giờ 19 phút. Đây là trận đánh cuối cùng của tiểu đoàn vào rạng sáng ngày 21-12-1972, chiếc B-52 rơi tại chỗ ở chợ Thá, Núi Đôi, huyện Đa Phúc, tỉnh Vĩnh Phúc.
Như vậy, chỉ trong 10 phút chiến đấu, từ lúc 5 giờ 09 phút đến 5 giờ 19 phút ngày 21-12-1972, Tiểu đoàn 57 đã lập công xuất sắc, đánh 2 trận vào 2 tốp B-52, bắn rơi 2 chiếc B-52 bằng 2 quả đạn.
Chiến công của Tiểu đoàn 57 đã góp phần cùng quân và dân Thủ đô Hà Nội đập tan âm mưu đánh đòn quyết định của giặc Mỹ. Đêm 20, rạng sáng 21-12-1972, cũng là một ngày lịch sử, quân và dân miền Bắc đã bắn rơi 14 máy bay các loại của đế quốc Mỹ, có 7 máy bay B-52, trong đó có 5 chiếc B-52 rơi tại chỗ.
Hậu cần - đơn vị “anh hùng” góp phần làm nên thắng lợi
Theo Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt, trong chiến dịch Hà Nội 12 ngày đêm, ngoài sự chiến đấu oanh liệt của các cán bộ, chiến sĩ trực tiếp thì bộ phận hậu cần đóng vai trò rất quan trọng. Điển hình như trong những ngày đầu tham gia chiến dịch, bộ đội ta lúc đó rất mệt mỏi, thường mất ngủ, ăn thì không ăn được.
“Bộ phận nuôi quân cách trận địa khoảng 2km, nhưng với tinh thần tích cực, các đồng chí xác định trách nhiệm đảm bảo ăn uống cho bộ đội chu đáo; không quản nắng mưa, rét buốt, đêm tối, khi trận địa yêu cầu là các đồng chí có mặt. Bộ phận nuôi quân của Tiểu đoàn chúng tôi cũng được xác định là một trong những lực lượng quan trọng, góp phần để đưa quả đạn tới tiêu diệt mục tiêu”, Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt chia sẻ.
Có thể thấy, chỉ bằng một quả đạn đánh trúng, bắn rơi B-52, đây là sự quyết tâm, là ý chí và trí tuệ của con người. Chiến tranh là sự đối đầu quyết liệt giữa hai bên tham chiến, vũ khí trang bị là yếu tố rất quan trọng, nhưng không quyết định được thắng lợi; bởi lẽ vũ khí do con người chế tạo ra và con người sử dụng nó.
Con người mới là nhân tố quyết định thắng lợi trong chiến tranh; ý chí và trí tuệ con người Việt Nam là yếu tố quyết định nhất, thực tế nó đã quyết định thắng lợi của trận đánh, của chiến dịch, của cả cuộc chiến tranh.
Thật đáng tự hào khi chúng ta có những vị tướng tài ba của Quân chủng Phòng không-Không quân, trong đó là Bộ đội Tên lửa được lịch sử giao trọng trách là lực lượng nòng cốt nhất. Họ đã góp phần vào lực lượng phòng không 3 thứ quân (bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân tự vệ) làm nên chiến thắng vang dội năm châu bốn bể.
“12 ngày đêm ngắn ngủi nhưng đó là một cuộc chiến đấu không cân sức, cam go nhất, khốc liệt nhất trong cuộc đời quân ngũ của tôi", Trung tướng Nguyễn Văn Phiệt nói.
- Nội dung: HỒNG PHÚC
- Ảnh: Tư liệu, Báo QĐND
- Kỹ thuật, đồ họa: TÔ NGỌC